“రామాయణం” లో అయోధ్యాకాండ పంచదశః సర్గం (15వ సర్గ)లో, రాముడు, సీత మరియు లక్ష్మణులు గంగానది ఒడ్డుకు చేరుకుంటారు. అక్కడ, గౌహ్నుడు వారిని కలుస్తాడు. గౌహ్నుడు రాముని ప్రాముఖ్యతను తెలుసుకొని, తన సేవలను అర్పిస్తాడు. గౌహ్నుడు తన పడవలో రాముడు, సీత మరియు లక్ష్మణులను నదిని దాటిస్తాడు. నది దాటిన తర్వాత, రాముడు తన భవిష్యత్ ప్రణాళికలను చర్చిస్తాడు, దండకారణ్యంలో వాసం చేయాలని నిర్ణయిస్తాడు. ఈ సర్గలో రాముడి ధైర్యం, విధేయత, మరియు ధర్మపరమైన కట్టుబాట్లు స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి. త్రయం గంగానది దాటి తమ వనవాసాన్ని కొనసాగిస్తారు.
సుమంత్రప్రేషణమ్
తే తు తాం రజనీముష్య బ్రాహ్మణా వేదపారగాః |
ఉపతస్థురుపస్థానం సహ రాజపురోహితాః || ౧ ||
అమాత్యా బలముఖ్యాశ్చ ముఖ్యా యే నిగమస్య చ |
రాఘవస్యాభిషేకార్థే ప్రీయమాణాస్తు సంగతాః || ౨ ||
ఉదితే విమలే సూర్యే పుష్యే చాభ్యాగతేఽహని |
లగ్నే కర్కటకే ప్రాప్తే జన్మ రామస్య చ స్థితే || ౩ ||
అభిషేకాయ రామస్య ద్విజేంద్రైరుపకల్పితమ్ |
కాంచనా జలకుంభాశ్చ భద్రపీఠం స్వలంకృతమ్ || ౪ ||
రథశ్చ సమ్యగాస్తీర్ణో భాస్వతా వ్యాఘ్రచర్మణా |
గంగాయమునయోః పుణ్యాత్సంగమాదాహృతం జలమ్ || ౫ ||
యాశ్చాన్యాః సరితః పుణ్యా హ్రదాః కూపాః సరాంసి చ |
ప్రాగ్వాహాశ్చోర్ధ్వవాహాశ్చ తిర్యగ్వాహాః సమాహితాః || ౬ ||
తాభ్యశ్చైవాహృతం తోయం సముద్రేభ్యశ్చ సర్వశః |
సలాజాః క్షీరిభిశ్ఛన్నాః ఘటాః కాంచనరాజతాః || ౭ ||
పద్మోత్పలయుతా భాంతి పూర్ణాః పరమవారిణా |
క్షౌద్రం దధి ఘృతం లాజాః దర్భాః సుమనసః పయః || ౮ ||
వేశ్యాశ్చైవ శుభాచారాః సర్వాభరణభూషితాః |
చంద్రాంశువికచప్రఖ్యం కాంచనం రత్నభుషితమ్ || ౯ ||
సజ్జం తిష్ఠతి రామస్య వాలవ్యజనముత్తమమ్ |
చంద్రమండలసంకాశమాతపత్రం చ పాండరమ్ || ౧౦ ||
సజ్జం ద్యుతికరం శ్రీమదభిషేకపురస్కృతమ్ |
పాండరశ్చ వృషః సజ్జః పాండరోఽశ్వశ్చ సుస్థితః || ౧౧ || [సంస్థితః]
ప్రసృతశ్చ గజః శ్రీమానౌపవాహ్యః ప్రతీక్షతే |
అష్టౌ చ కన్యా రుచిరాః సర్వాభరణభూషితాః || ౧౨ || [మాంగళ్యాః]
వాదిత్రాణి చ సర్వాణి వందినశ్చ తథాఽపరే |
ఇక్ష్వాకూణాం యథా రాజ్యే సంభ్రియేతాభిషేచనమ్ || ౧౩ ||
తథా జాతీయమాదాయ రాజపుత్రాభిషేచనమ్ |
తే రాజవచనాత్తత్ర సమవేతా మహీపతిమ్ || ౧౪ ||
అపశ్యంతోఽబ్రువన్కో ను రాజ్ఞో నః ప్రతివేదయేత్ |
న పశ్యామశ్చ రాజానముదితశ్చ దివాకరః || ౧౫ ||
యౌవరాజ్యాభిషేకశ్చ సజ్జో రామస్య ధీమతః |
ఇతి తేషు బ్రువాణేషు సార్వభౌమాన్మహీపతీన్ || ౧౬ ||
అబ్రవీత్తానిదం వాక్యం సుమంత్రో రాజసత్కృతః | [సర్వాన్]
రామం రాజ్ఞో నియోగేన త్వరయా ప్రస్థితోఽస్మ్యహమ్ || ౧౭ ||
పూజ్యా రాజ్ఞో భవంతస్తు రామస్య చ విశేషతః |
అహం పృచ్ఛామి వచనాత్సుఖమాయుష్మతామహమ్ || ౧౮ ||
రాజ్ఞః సంప్రతిబుధ్యస్య యచ్చాగమనకారణమ్ |
ఇత్యుక్త్వాంతఃపురద్వారమాజగామ పురాణవిత్ || ౧౯ ||
సదాఽసక్తం చ తద్వేశ్మ సుమంత్రః ప్రవివేశ హ |
తుష్టావాస్య తదా వంశం ప్రవిశ్య స విశాంపతేః || ౨౦ ||
శయనీయం నరేంద్రస్య తదసాద్య వ్యతిష్ఠత |
సోఽత్యాసాద్య తు తద్వేశ్మ తిరస్కరణిమంతరా || ౨౧ ||
ఆశీర్భిర్గుణయుక్తాభిరభితుష్టావ రాఘవమ్ |
సోమసూర్యౌ చ కాకుత్స్థ శివవైశ్రవణావపి || ౨౨ ||
వరుణశ్చాగ్నిరింద్రశ్చ విజయం ప్రదిశంతు తే |
గతా భగవతీ రాత్రిః కృతం కృత్యమిదం తవ || ౨౩ ||
బుధ్యస్వ నృపశార్దూల కురు కార్యమనంతరమ్ |
బ్రాహ్మణా బలముఖ్యాశ్చ నైగమాశ్చాగతా నృప || ౨౪ ||
దర్శనం ప్రతికాంక్షంతే ప్రతిబుధ్యస్వ రాఘవ |
స్తువంతం తం తదా సూతం సుమంత్రం మంత్రకోవిదమ్ || ౨౫ ||
ప్రతిబుధ్య తతో రాజా ఇదం వచనమబ్రవీత్ |
రామమానయ సూతేతి యదస్యభిహితోఽనయా || ౨౬ ||
కిమిదం కారణం యేన మమాజ్ఞా ప్రతిహన్యతే |
న చైవ సంప్రసుప్తోఽహమానయేహాశు రాఘవమ్ || ౨౭ ||
ఇతి రాజా దశరథః సూతం తత్రాన్వశాత్పునః |
స రాజవచనం శ్రుత్వా శిరసా ప్రణిపత్య తమ్ || ౨౮ || [ప్రతిపూజ్య]
నిర్జగామ నృపావాసాన్మన్యమానః ప్రియం మహత్ |
ప్రపన్నో రాజమార్గం చ పతాకాధ్వజశోభితమ్ || ౨౯ ||
హృష్టః ప్రముదితః సూతో జగామాశు విలోకయన్ |
స సూతస్తత్ర శుశ్రావ రామాధికరణాః కథాః || ౩౦ ||
అభిషేచనసంయుక్తాః సర్వలోకస్య హృష్టవత్ |
తతో దదర్శ రుచిరం కైలాసశిఖరప్రభమ్ || ౩౧ ||
రామవేశ్మ సుమంత్రస్తు శక్రవేశ్మసమప్రభమ్ |
మహాకవాటవిహితం వితర్దిశతశోభితమ్ || ౩౨ ||
కాంచనప్రతిమైకాగ్రం మణివిద్రుమశోభితమ్ | [తోరణమ్]
శారదాభ్రఘనప్రఖ్యం దీప్తం మేరుగుహోపమమ్ || ౩౩ ||
మణిభిర్వరమాల్యానాం సుమహద్భిరలంకృతమ్ |
ముక్తామణిభిరాకీర్ణం చందనాగరుధూపితమ్ || ౩౪ ||
గంధాన్మనోజ్ఞాన్విసృజద్దార్దురం శిఖరం యథా |
సారసైశ్చ మయూరైశ్చ నినదద్భిర్విరాజితమ్ || ౩౫ ||
సుకృతేహామృగాకీర్ణం సుకీర్ణం భిత్తిభిస్తథా |
మనశ్చక్షుశ్చ భూతానామాదదత్తిగ్మతేజసా || ౩౬ ||
చంద్రభాస్కరసంకాశం కుబేరభవనోపమమ్ |
మహేంద్రధామప్రతిమం నానాపక్షిసమాకులమ్ || ౩౭ ||
మేరుశృంగసమం సూతో రామవేశ్మ దదర్శ హ |
ఉపస్థితైః సమాకీర్ణం జనైరంజలికారిభిః || ౩౮ ||
ఉపాదాయ సమాక్రాంతైస్తథా జానపదైర్జనైః |
రామాభిషేకసుముఖైరున్ముఖైః సమలంకృతమ్ || ౩౯ ||
మహామేఘసమప్రఖ్యముదగ్రం సువిభూషితమ్ |
నానారత్నసమాకీర్ణం కుబ్జకైరాతకావృతమ్ || ౪౦ ||
స వాజియుక్తేన రథేన సారథి-
-ర్నరాకులం రాజకులం విలోకయన్ |
వరూథినా రామగృహాభిపాతినా
పురస్య సర్వస్య మనాంసి హర్షయన్ || ౪౧ || [రంజయత్]
తతః సమాసాద్య మహాధనం మహ-
-త్ప్రహృష్టరోమా స బభూవ సారథిః |
మృగైర్మయూరైశ్చ సమాకులోల్బణం
గృహం వరార్హస్య శచీపతేరివ || ౪౨ ||
స తత్ర కైలాసనిభాః స్వలంకృతాః
ప్రవిశ్య కక్ష్యాస్త్రిదశాలయోపమాః |
ప్రియాన్నరాన్రామమతే స్థితాన్బహూ-
-నపోహ్య శుద్ధాంతముపస్థితో రథీ || ౪౩ ||
స తత్ర శుశ్రావ చ హర్షయుక్తాః
రామాభిషేకార్థయుతా జనానామ్ |
నరేంద్రసూనోరభిమంగళార్థాః
సర్వస్య లోకస్య గిరః ప్రహృష్టః || ౪౪ ||
మహేంద్రసద్మప్రతిమం తు వేశ్మ
రామస్య రమ్యం మృగపక్షిజుష్టమ్ |
దదర్శ మేరోరివ శృంగముచ్చం
విభ్రాజమానం ప్రభయా సుమంత్రః || ౪౫ ||
ఉపస్థితైరంజలికారకైశ్చ
సోపాయనైర్జానపదైశ్చ మర్త్యః |
కోట్యా పరార్ధైశ్చ విముక్తయానైః
సమాకులం ద్వారపథం దదర్శ || ౪౬ ||
తతో మహామేఘమహీధరాభం
ప్రభిన్నమత్యంకుశమప్రసహ్యమ్ |
రామౌపవాహ్యం రుచిరం దదర్శ
శత్రుంజయం నాగముదగ్రకాయమ్ || ౪౭ ||
స్వలంకృతాన్సాశ్వరథాన్సకుంజరా-
-నమాత్యముఖ్యాన్ శతశశ్చ వల్లభాన్ |
వ్యపోహ్య సూతః సహితాన్సమంతతః
సమృద్ధమంతఃపురమావివేశ || ౪౮ ||
తదద్రికూటాచలమేఘసన్నిభం
మహావిమానోత్తమవేశ్మసంఘవత్ |
అవార్యమాణః ప్రవివేశ సారథిః
ప్రభూతరత్నం మకరో యథాఽర్ణవమ్ || ౪౯ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే పంచదశః సర్గః || ౧౫ ||
Ayodhya Kanda Sarga 15 Meaning In Telugu
వేదపారంగతులైన బ్రాహ్మణులు పొద్దుటే పట్టాభిషేక మండపమునకు చేరుకున్నారు. అయోధ్యా నగర మంత్రులు, సేనాధిపతులు, పురప్రముఖులు అందరూ పట్టాభిషేక మంటపము వద్దకు వచ్చారు. అందరి ముఖంలో ఆనందం వెల్లివిరుస్తూ ఉంది. ఎప్పుడెప్పుడు రామ పట్టాభిషేకము చూద్దామా అని ఉవ్విళ్లూరు తున్నారు.
రాముని జన్మ లగ్నము కర్కాటకము. అదే లగ్నంలో పుష్యమీ నక్షత్రంలో రాముని పట్టాభిషిక్తుని చేయవలెనని వేద పండితులు నిశ్చయం చేసారు. పట్టాభిషేక మంటపం చుట్టు పూర్ణకుంభాలు పెట్టబడి ఉన్నాయి. రాముడు ఎక్కడానికి స్వర్ణ రథం ఏర్పాటు చేసారు. రాముడు కూర్చోడానికి పులి చర్మము పరిచారు. అక్కడ ఉన్న బంగారు కలశములలో, గంగానదీ, యమునా నదీ, సరస్వతీ నదీ కలిసే చోట (త్రివేణీ సంగమము….ప్రస్తుతము అలహాబాద్) నుండి సేకరించిన జలము, ఇతర పుణ్యనదుల నుండీ, సరస్సులనుండీ, నదీనదముల నుండి, నాలుగు సముద్రముల నుండీ తెచ్చిన జలములను నింపి పట్టాభిషేకమునకు కావలసిన లాజలు, పాలు, పెరుగు, నెయ్యి, తేనె, పూలు, దర్భలు అన్నీ మండపము దగ్గర బంగారు పాత్రలలో అమర్చి ఉన్నాయి. సర్వాభరణ భూషితలైన వేశ్యలు అటూ ఇటూ తిరుగుతూ అన్ని పనులలో పాలుపంచుకుంటున్నారు. రాముడు పట్టాభిషిక్తుడు కాగానే, సింహాసనము మీద కూర్చోగానే ఆయనకు అటు ఇటు వింజామరలు వేయుటకు రత్నఖచితమైన వింజామరలు సిద్ధంగా ఉంచారు. అయోధ్య సామ్రాజ్యమునకు కాబోయే చక్రవర్తి అయిన రామునికి పట్టుటకు పాలనురగలాగా తెల్లగా స్వచ్ఛంగా మెరిసిపోయే పట్టు గొడుగు సిద్ధంగా ఉంచారు.
యువరాజు రాముని సేవించుటకు తెల్లని ఎద్దు, తెల్లటి గుర్రము, మదము కారే ఏనుగు రాజద్వారము బయట కట్టివేయబడి ఉన్నాయి. పట్టాభిషేక సమయంలో రాముని పక్కన ఉండటానికి ఎనిమందిమంది కన్యముత్తయిదువలు సకలమైన అలంకారములు చేసుకొని పట్టాభిషేక మంటపము దగ్గర నిలబడి ఉన్నారు. పట్టాభిషేక సమయములో మ్రోగించుటకు రకరకాల వాద్యములు, వాద్యకారులు సిద్ధంగా ఉన్నారు. రాముడు యువరాజుగా పట్టాభిషిక్తుడు కాగానే రాముని, రాముని వంశములో మూల పురుషులను కీర్తించుటకు వందులు, మాగధులు ఒక పక్కగా నిలబడి ఉన్నారు.
పట్టాభిషేకమునకు కావలసిన సంభారాలు అన్నీ, అన్నివిధాలా అమర్చి ఉన్నాయి కానీ పట్టాభిషేకము నిర్వహించే దశరథ మహారాజు, పట్టాభిషేకము జరిపించుకొనే రాముడు అక్కడలేరు. వారి రాక కోసం అందరూ వేయికళ్లతో ఎదురుచూస్తున్నారు. వారిలో వారు గుసగుసలాడుకుంటున్నారు.
“సుముహూర్తము సమీపిస్తూ ఉంది. ఇంకా దశరథుడు, రాముడు, రాజమాతలు రాలేదు. ఏమయి ఉంటుంది. అసలు పట్టాభిషేకము జరుగుతుందా! లేదా!” అని వారిలో వారే అనుకుంటున్నారు.
ఇంకా కొంతమంది “మనమంతా పట్టాభిషేకము కొరకు అన్ని సంభారములు సమకూర్చుకొని సిద్ధంగా ఉన్నాము. దశరథమహారాజు ఇంకా రాలేదు. మనమంతా సిద్ధముగా ఉన్నట్టు దశరథమహారాజుకు ఎవరిద్వారా తెలియపరచాలి.” అని తమలో తాము అనుకుంటున్నారు. ఇంతలో సుమంత్రుడు అక్కడకు చేరుకున్నాడు. అక్కడ వేచి ఉన్న సామంతులను, పురప్రముఖులు సుమంత్రుని చూచి ఇలా అన్నారు.
“సుమంత్రా! ఏమి ఆలస్యము. రామ పట్టాభిషేకమునకు సుముహూ ర్తము మించిపోడుతున్నది. ఇంకా మహారాజు గారు రాలేదు. కారణం తెలియడం లేదు. నీ కేమైనా తెలుసునా!” అని అడిగారు. దానికి సుమంత్రుడు ఇలా అన్నాడు.
“దశరథమహారాజుగారి ఆజ్ఞ ప్రకారము నేను రాముని వద్దకు వెళుతున్నాను. మీరు అన్నట్టుగా సుముహూర్తము సమీపిస్తూ ఉంది. మీరందరూ సర్వ సంభారములతో ఎదురుచూస్తున్నారు. దశరథీ “మహారాజుగారు ఇంకా ఇక్కడకు రాలేదు. రాజుగారు పట్టాభిషేకమునకు సుముఖంగా ఉన్నాడా లేదా అన్న విషయం, రాజుగారు ఇంకా ఇక్కడకు రాకపోవ డానికి కారణము నాకూ తెలియదు. ఇప్పుడే నేను మహారాజు గారి వద్దకు వెళ్లి మీ మాటగా నేను మహారాజుగారిని అడుగు తాను. మీరందరూ దయతో ఓపికతో వేచిఉండండి.” అని పలికాడు.
వెంటనే సుమంత్రుడు రాజాంత: పురమునకు వెళ్లాడు. దశరథుని శయన మందిరములోకి ప్రవేశించాడు. బయట నిలబడి దశరథుని, ఆయన వంశమును స్తుతించాడు. ‘ఓ దశరథమహారాజా! తమకు జయమగుగాక! ఇంద్రుడు, సూర్యుడు, చంద్రుడు, శివుడు, కుబేరుడు వారి కృపను తమ మీద ప్రసరింతురు గాక! రాజేంద్రా! పట్టాభిషేక ముహూర్తము సమీపించుచున్నది. బ్రాహ్మణులు, సామంతులు, పురప్రముఖులు పట్టాభిషేకమంటపము వద్ద తమరి రాక కోసరము వేచి ఉన్నారు. తమరు వెంటనే అక్కడకు రావలసినది..” అని పలికాడు.
అప్పుడు దశరథుడు బయటకు వచ్చి సుమంత్రుని చూచి “రాముని ఇక్కడకు తీసుకొని రమ్మని ఈమె నీకు చెప్పింది కదా! నీవు రాముని ఇక్కడకు ఎందుకు తీసుకొని రాలేదు. నా ఆజ్ఞ ఎందుకు పాటించ లేదు. నేను చెబితే ఒకటి కైక చెబితే ఒకటీనా. నేను నిద్రించుటలేదు. మేలుకొనే ఉన్నాను. నన్ను ఎవరూ మేలుకొలుప నవసరము లేదు. నీవు వెంటనే రాముని ఇక్కడకు తీసుకొని రా. వెళ్లు.” అని ఆజ్ఞాపించాడు దశరథుడు. ఇంక చేసేది లేక సుమంత్రుడు రాజాజ్ఞ పాలించుటకు రాజాంతఃపురము నుండి బయటకు వచ్చాడు. రాముని రాజభవనము వద్దకు వచ్చాడు.
రాముని మందిరమును కూడా శోభాయమానంగా అలంక రించారు. రాముని భవనము ఎదుట కూడా ప్రజలు గుమి గూడి రాముని చూడటానికి వేచి ఉన్నారు. సుమంత్రుని రథము వారిని దాటుకుంటూ రామ మందిరము వద్దకు సమీపించింది. అయోధ్యా పౌరులు, జానపదులు, రాముని మిత్రులు అప్పటికే అక్కడకు చేరుకున్నారు. రాముని పట్టాభిషేక మంటపమునకు తీసుకొని పోవుటకు ఏర్పాటు చేయబడిన సుందరంగా అలంకరించిన మద గజము (మదించిన ఏనుగు) ద్వారము వద్ద వేచి ఉన్నది. వీరందరినీ దాటుకుంటా సుమంత్రుడు రాముని అంతఃపురములోకి ప్రవేశించాడు.
శ్రీమద్రామాయణము
అయోధ్యాకాండము పదునైదవ సర్గ సంపూర్ణము
ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్