కిష్కింధాకాండ ఏకాదశః సర్గః ఈ సర్గలో, హనుమంతుడు సుగ్రీవుని రాజ్యం వెళ్ళి రాముడు చెప్పిన విషయం వివరించి రాముని ప్రతిజ్ఞను గుర్తు చేస్తాడు. సుగ్రీవుడు వాలి వధ తర్వాత కూడా భయంతో ఉన్నాడని తెలుస్తుంది. రాముని రక్షణతో ధైర్యం పొందిన సుగ్రీవుడు, రాముడు ఇచ్చిన సూచనలను పాటించి వానరసేనను సుమారుగా నాలుగు దిక్కులుగా పంపిస్తాడు. ఈ సర్వలోక సముద్రతీరం దాటి సీతా దేవిని వెతకమని ఆజ్ఞాపిస్తాడు. ఈ విధంగా, సీతా దేవి యిచ్చిన అవరోధాలను అధిగమించి ఆమెను కాపాడటం కోసం వానరులు తమ శక్తిని ఉపయోగిస్తారు.
వాలిబలావిష్కరణమ్
రామస్య వచనం శ్రుత్వా హర్షపౌరుషవర్ధనమ్ |
సుగ్రీవః పూజయాంచక్రే రాఘవం ప్రశశంస చ || ౧ ||
అసంశయం ప్రజ్వలితైస్తీక్ష్ణైర్మర్మాతిగైః శరైః |
త్వం దహేః కుపితో లోకాన్ యుగాంత ఇవ భాస్కరః || ౨ ||
వాలినః పౌరుషం యత్తద్యచ్చ వీర్యం ధృతిశ్చ యా |
తన్మమైకమనాః శ్రుత్వా విధత్స్వ యదనంతరమ్ || ౩ ||
సముద్రాత్పశ్చిమాత్పూర్వం దక్షిణాదపి చోత్తరమ్ |
క్రామత్యనుదితే సూర్యే వాలీ వ్యపగతక్లమః || ౪ ||
అగ్రాణ్యారుహ్య శైలానాం శిఖరాణి మహాంత్యపి |
ఊర్ధ్వముత్క్షిప్య తరసా ప్రతిగృహ్ణాతి వీర్యవాన్ || ౫ ||
బహవః సారవంతశ్చ వనేషు వివిధా ద్రుమాః |
వాలినా తరసా భగ్నా బలం ప్రథయతాఽఽత్మనః || ౬ ||
మహిషో దుందుభిర్నామ కైలాసశిఖరప్రభః |
బలం నాగసహస్రస్య ధారయామాస వీర్యవాన్ || ౭ ||
వీర్యోత్సేకేన దుష్టాత్మా వరదానాచ్చ మోహితః |
జగామ సుమహాకాయః సముద్రం సరితాం పతిమ్ || ౮ ||
ఊర్మిమంతమతిక్రమ్య సాగరం రత్నసంచయమ్ |
మహ్యం యుద్ధం ప్రయచ్ఛేతి తమువాచ మహార్ణవమ్ || ౯ ||
తతః సముద్రో ధర్మాత్మా సముత్థాయ మహాబలః |
అబ్రవీద్వచనం రాజన్నసురం కాలచోదితమ్ || ౧౦ ||
సమర్థో నాస్మి తే దాతుం యుద్ధం యుద్ధవిశారద |
శ్రూయతాం చాభిధాస్యామి యస్తే యుద్ధం ప్రదాస్యతి || ౧౧ ||
శైలరాజో మహారణ్యే తపస్విశరణం పరమ్ |
శంకరశ్వశురో నామ్నా హిమవానితి విశ్రుతః || ౧౨ ||
గుహాప్రస్రవణోపేతో బహుకందరనిర్దరః |
స సమర్థస్తవ ప్రీతిమతులాం కర్తుమాహవే || ౧౩ ||
తం భీత ఇతి విజ్ఞాయ సముద్రమసురోత్తమః |
హిమవద్వనమాగచ్ఛచ్ఛరశ్చాపాదివ చ్యుతః || ౧౪ ||
తతస్తస్య గిరేః శ్వేతా గజేంద్రవిపులాః శిలాః |
చిక్షేప బహుధా భూమౌ దుందుభిర్విననాద చ || ౧౫ ||
తతః శ్వేతాంబుదాకారః సౌమ్యః ప్రీతికరాకృతిః |
హిమవానబ్రవీద్వాక్యం స్వ ఏవ శిఖరే స్థితః || ౧౬ ||
క్లేష్టుమర్హసి మాం న త్వం దుందుభే ధర్మవత్సల |
రణకర్మస్వకుశలస్తపస్విశరణం హ్యహమ్ || ౧౭ ||
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా గిరిరాజస్య ధీమతః |
ఉవాచ దుందుభిర్వాక్యం రోషాత్సంరక్తలోచనః || ౧౮ ||
యది యుద్ధేఽసమర్థస్త్వం మద్భయాద్వా నిరుద్యమః |
తమాచక్ష్వ ప్రదద్యాన్మే యోఽద్య యుద్ధం యుయుత్సతః || ౧౯ ||
హిమవానబ్రవీద్వాక్యం శ్రుత్వా వాక్యవిశారదః |
అనుక్తపూర్వం ధర్మాత్మా క్రోధాత్తమసురోత్తమమ్ || ౨౦ ||
వాలీ నామ మహాప్రాజ్ఞః శక్రతుల్యపరాక్రమః |
అధ్యాస్తే వానరః శ్రీమాన్ కిష్కంధామతులప్రభామ్ || ౨౧ ||
స సమర్థో మహాప్రాజ్ఞస్తవ యుద్ధవిశారదః |
ద్వంద్వయుద్ధం మహద్దాతుం నముచేరివ వాసవః || ౨౨ ||
తం శీఘ్రమభిగచ్ఛ త్వం యది యుద్ధమిహేచ్ఛసి |
స హి దుర్ధర్షణో నిత్యం శూరః సమరకర్మణి || ౨౩ ||
శ్రుత్వా హిమవతో వాక్యం క్రోధావిష్టః స దుందుభిః |
జగామ తాం పురీం తస్య కిష్కింధాం వాలినస్తదా || ౨౪ ||
ధారయన్ మాహిషం రూపం తీక్ష్ణశృంగో భయావహః |
ప్రావృషీవ మహామేఘస్తోయపూర్ణో నభస్తలే || ౨౫ ||
తతస్తద్ద్వారమాగమ్య కిష్కింధాయా మహాబలః |
ననర్ద కంపయన్ భూమిం దుందుభిర్దుందుభిర్యథా || ౨౬ ||
సమీపస్థాన్ ద్రుమాన్ భంజన్ వసుధాం దారయన్ ఖురైః |
విషాణేనోల్లిఖన్ దర్పాత్ తద్ద్వారం ద్విరదో యథా || ౨౭ ||
అంతఃపురగతో వాలీ శ్రుత్వా శబ్దమమర్షణః |
నిష్పపాత సహ స్త్రీభిస్తారాభిరివ చంద్రమాః || ౨౮ ||
మితం వ్యక్తాక్షరపదం తమువాచాథ దుందుభిమ్ |
హరీణామీశ్వరో వాలీ సర్వేషాం వనచారిణామ్ || ౨౯ ||
కిమర్థం నగరద్వారమిదం రుద్ధ్వా వినర్దసి |
దుందుభే విదితో మేఽసి రక్ష ప్రాణాన్ మహాబల || ౩౦ ||
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా వానరేంద్రస్య ధీమతః |
ఉవాచ దుందుభిర్వాక్యం రోషాత్ సంరక్తలోచనః || ౩౧ ||
న త్వం స్త్రీసన్నిధౌ వీర వచనం వక్తుమర్హసి |
మమ యుద్ధం ప్రయచ్ఛాద్య తతో జ్ఞాస్యామి తే బలమ్ || ౩౨ ||
అథవా ధారయిష్యామి క్రోధమద్య నిశామిమామ్ |
గృహ్యతాముదయః స్వైరం కామభోగేషు వానర || ౩౩ ||
దీయతాం సంప్రదానం చ పరిష్వజ్య చ వానరాన్ |
సర్వశాఖామృగేంద్రస్త్వం సంసాదయ సుహృజ్జనాన్ || ౩౪ ||
సుదృష్టాం కురు కిష్కింధాం కురుష్వాత్మసమం పురే |
క్రీడస్వ చ సహ స్త్రీభిరహం తే దర్పనాశనః || ౩౫ ||
యో హి మత్తం ప్రమత్తం వా సుప్తం వా రహితం భృశమ్ |
హన్యాత్స భ్రూణహా లోకే త్వద్విధం మదమోహితమ్ || ౩౬ ||
స ప్రహస్యాబ్రవీన్మందం క్రోధాత్తమసురోత్తమమ్ |
విసృజ్య తాః స్త్రియః సర్వాస్తారాప్రభృతికాస్తదా || ౩౭ ||
మత్తోఽయమితి మా మంస్థా యద్యభీతోఽసి సంయుగే |
మదోఽయం సంప్రహారేఽస్మిన్ వీరపానం సమర్థ్యతామ్ || ౩౮ ||
తమేవముక్త్వా సంక్రుద్ధో మాలాముత్క్షిప్య కాంచనీమ్ |
పిత్రా దత్తాం మహేంద్రేణ యుద్ధాయ వ్యవతిష్ఠత || ౩౯ ||
విషాణయోర్గృహీత్వా తం దుందుభిం గిరిసన్నిభమ్ |
ఆవిధ్యత తదా వాలీ వినదన్ కపికుంజరః || ౪౦ ||
వాలీ వ్యాపాతయాంచక్రే ననర్ద చ మహాస్వనమ్ |
శ్రోత్రాభ్యామథ రక్తం తు తస్య సుస్రావ పాత్యతః || ౪౧ ||
తయోస్తు క్రోధసంరంభాత్పరస్పరజయైషిణోః |
యుద్ధం సమభవద్ఘోరం దుందుభేర్వానరస్య చ || ౪౨ ||
అయుధ్యత తదా వాలీ శక్రతుల్యపరాక్రమః |
ముష్టిభిర్జానుభిశ్చైవ శిలాభిః పాదపైస్తథా || ౪౩ ||
పరస్పరం ఘ్నతోస్తత్ర వానరాసురయోస్తదా |
ఆసీదదసురో యుద్ధే శక్రసూనుర్వ్యవర్ధత || ౪౪ ||
వ్యాపారవీర్యధైర్యైశ్చ పరిక్షీణం పరాక్రమైః |
తం తు దుందుభిముత్పాట్య ధరణ్యామభ్యపాతయత్ || ౪౫ ||
యుద్ధే ప్రాణహరే తస్మిన్ నిష్పిష్టో దుందుభిస్తదా |
పపాత చ మహాకాయః క్షితౌ పంచత్వమాగతః || ౪౬ ||
తం తోలయిత్వా బాహుభ్యాం గతసత్త్వమచేతనమ్ |
చిక్షేప బలవాన్ వాలీ వేగేనైకేన యోజనమ్ || ౪౭ ||
తస్య వేగప్రవిద్ధస్య వక్త్రాత్ క్షతజబిందవః |
ప్రపేతుర్మారుతోత్క్షిప్తా మతంగస్యాశ్రమం ప్రతి || ౪౮ ||
తాన్ దృష్ట్వా పతితాంస్తస్య మునిః శోణితవిప్రుషః |
క్రుద్ధస్తత్ర మహాభాగశ్చింతయామాస కో న్వయమ్ || ౪౯ ||
యేనాహం సహసా స్పృష్టః శోణితేన దురాత్మనా |
కోఽయం దురాత్మా దుర్బద్ధిరకృతాత్మా చ బాలిశః || ౫౦ ||
ఇత్యుక్త్వాథ వినిష్క్రమ్య దదర్శ మునిపుంగవః |
మహిషం పర్వతాకారం గతాసుం పతితం భువి || ౫౧ ||
స తు విజ్ఞాయ తపసా వానరేణ కృతం హి తత్ |
ఉత్ససర్జ మహాశాపం క్షేప్తారం వాలినం ప్రతి || ౫౨ ||
ఇహ తేనాప్రవేష్టవ్యం ప్రవిష్టస్య వధో భవేత్ |
వనం మత్సంశ్రయం యేన దూషితం రుధిరస్రవైః || ౫౩ ||
సంభగ్నాః పాదపాశ్చేమే క్షిపతేహాసురీం తనుమ్ |
సమంతాద్యోజనం పూర్ణమాశ్రమం మామకం యది || ౫౪ ||
ఆగమిష్యతి దుర్బుద్ధిర్వ్యక్తం స న భవిష్యతి |
యే చాపి సచివాస్తస్య సంశ్రితా మామకం వనమ్ || ౫౫ ||
న చ తైరిహ వస్తవ్యం శ్రుత్వా యాంతు యథాసుఖమ్ |
యది తేఽపీహ తిష్ఠంతి శపిష్యే తానపి ధ్రువమ్ || ౫౬ ||
వనేఽస్మిన్ మామకేఽత్యర్థం పుత్రవత్ పరిపాలితే |
పత్రాంకురవినాశాయ ఫలమూలాభవాయ చ || ౫౭ ||
దివసశ్చాస్య మర్యాదా యం ద్రష్టా శ్వోఽస్మి వానరమ్ |
బహువర్షసహస్రాణి స వై శైలో భవిష్యతి || ౫౮ ||
తతస్తే వానరాః శ్రుత్వా గిరం మునిసమీరితామ్ |
నిశ్చక్రముర్వనాత్తస్మాత్తాన్ దృష్ట్వా వాలిరబ్రవీత్ || ౫౯ ||
కిం భవంతః సమస్తాశ్చ మతంగవనవాసినః |
మత్సమీపమనుప్రాప్తా అపి స్వస్తి వనౌకసామ్ || ౬౦ ||
తతస్తే కారణం సర్వం తదా శాపం చ వాలినః |
శశంసుర్వానరాః సర్వే వాలినే హేమమాలినే || ౬౧ ||
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తదా వాలీ వచనం వానరేరితమ్ |
స మహర్షిం తదాసాద్య యాచతే స్మ కృతాంజలిః || ౬౨ ||
మహర్షిస్తమనాదృత్య ప్రవివేశాశ్రమం తదా |
శాపధారణభీతస్తు వాలీ విహ్వలతాం గతః || ౬౩ ||
తతః శాపభయాద్భీత ఋశ్యమూకం మహాగిరిమ్ |
ప్రవేష్టుం నేచ్ఛతి హరిర్ద్రష్టుం వాపి నరేశ్వర || ౬౪ ||
తస్యాప్రవేశం జ్ఞాత్వాఽహమిదం రామ మహావనమ్ |
విచరామి సహామాత్యో విషాదేన వివర్జితః || ౬౫ ||
ఏషోఽస్థినిచయస్తస్య దుందుభేః సంప్రకాశతే |
వీర్యోత్సేకాన్నిరస్తస్య గిరికూటోపమో మహాన్ || ౬౬ ||
ఇమే చ విపులాః సాలాః సప్త శాఖావలంబినః |
యత్రైకం ఘటతే వాలీ నిష్పత్రయితుమోజసా || ౬౭ ||
ఏతదస్యాసమం వీర్యం మయా రామ ప్రకీర్తితమ్ |
కథం తం వాలినం హంతుం సమరే శక్ష్యసే నృప || ౬౮ ||
తథా బ్రువాణం సుగ్రీవం ప్రహసంల్లక్ష్మణోఽబ్రవీత్ |
కస్మిన్ కర్మణి నిర్వృత్తే శ్రద్దధ్యా వాలినో వధమ్ || ౬౯ ||
తమువాచాథ సుగ్రీవః సప్త సాలానిమాన్ పురా |
ఏవమేకైకశో వాలీ వివ్యాధాథ స చాసకృత్ || ౭౦ ||
రామోఽపి దారయేదేషాం బాణేనైకేన చేద్ద్రుమమ్ |
వాలినం నిహతం మన్యే దృష్ట్వా రామస్య విక్రమమ్ || ౭౧ ||
హతస్య మహిషస్యాస్థి పాదేనైకేన లక్ష్మణ |
ఉద్యమ్యాథ ప్రక్షిపేచ్చేత్తరసా ద్వే ధనుఃశతే || ౭౨ ||
ఏవముక్త్వా తు సుగ్రీవో రామం రక్తాంతలోచనమ్ |
ధ్యాత్వా ముహూర్తం కాకుత్స్థం పునరేవ వచోఽబ్రవీత్ || ౭౩ ||
శూరశ్చ శూరఘాతీ చ ప్రఖ్యాతబలపౌరుషః |
బలవాన్ వానరో వాలీ సంయుగేష్వపరాజితః || ౭౪ ||
దృశ్యంతే చాస్య కర్మాణి దుష్కరాణి సురైరపి |
యాని సంచింత్య భీతోఽహమృశ్యమూకం సమాశ్రితః || ౭౫ ||
తమజయ్యమధృష్యం చ వానరేంద్రమమర్షణమ్ |
విచింతయన్న ముంచామి ఋశ్యమూకమహం త్విమమ్ || ౭౬ ||
ఉద్విగ్నః శంకితశ్చాపి విచరామి మహావనే |
అనురక్తైః సహామాత్యైర్హనుమత్ ప్రముఖైర్వరైః || ౭౭ ||
ఉపలబ్ధం చ మే శ్లాఘ్యం సన్మిత్రం మిత్రవత్సల |
త్వామహం పురుషవ్యాఘ్ర హిమవంతమివాశ్రితః || ౭౮ ||
కింతు తస్య బలజ్ఞోఽహం దుర్భ్రాతుర్బలశాలినః |
అప్రత్యక్షం తు మే వీర్యం సమరే తవ రాఘవ || ౭౯ ||
న ఖల్వహం త్వాం తులయే నావమన్యే న భీషయే |
కర్మభిస్తస్య భీమైస్తు కాతర్యం జనితం మమ || ౮౦ ||
కామం రాఘవ తే వాణీ ప్రమాణం ధైర్యమాకృతిః |
సూచయంతి పరం తేజో భస్మచ్ఛన్నమివానలమ్ || ౮౧ ||
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సుగ్రీవస్య మహాత్మనః |
స్మితపూర్వమథో రామః ప్రత్యువాచ హరిం ప్రభుః || ౮౨ ||
యది న ప్రత్యయోఽస్మాసు విక్రమే తవ వానర |
ప్రత్యయం సమరే శ్లాఘ్యమహముత్పాదయామి తే || ౮౩ ||
ఏవముక్త్వా తు సుగ్రీవం సాంత్వం లక్ష్మణపూర్వజః |
రాఘవో దుందుభేః కాయం పాదాంగుష్ఠేన లీలయా || ౮౪ ||
తోలయిత్వా మహాబాహుశ్చిక్షేప దశయోజనమ్ |
అసురస్య తనుం శుష్కం పాదాంగుష్ఠేన వీర్యవాన్ || ౮౫ ||
క్షిప్తం దృష్ట్వా తతః కాయం సుగ్రీవః పునరబ్రవీత్ |
లక్ష్మణస్యాగ్రతో రామమిదం వచనమర్థవత్ || ౮౬ || [-మబ్రవీత్]
హరీణామగ్రతో వీరం తపంతమివ భాస్కరమ్ |
ఆర్ద్రః సమాంసః ప్రత్యగ్రః క్షిప్తః కాయః పురా సఖే || ౮౭ ||
లఘుః సంప్రతి నిర్మాంసస్తృణభూతశ్చ రాఘవ |
క్షిప్తమేవం ప్రహర్షేణ భవతా రఘునందన || ౮౮ ||
నాత్ర శక్యం బలం జ్ఞాతుం తవ వా తస్య వాఽధికమ్ |
ఆర్ద్రం శుష్కమితి హ్యేతత్సుమహద్రాఘవాంతరమ్ || ౮౯ ||
స ఏవ సంశయస్తాత తవ తస్య చ యద్బలే |
సాలమేకం తు నిర్భింద్యా భవేద్వ్యక్తిర్బలాబలే || ౯౦ ||
కృత్వేదం కార్ముకం సజ్యం హస్తిహస్తమివాతతమ్ |
ఆకర్ణపూర్ణమాయమ్య విసృజస్వ మహాశరమ్ || ౯౧ ||
ఇమం హి సాలం సహితస్త్వయా శరో
న సంశయోఽత్రాస్తి విదారయిష్యతి |
అలం విమర్శేన మమ ప్రియం ధ్రువం
కురుష్వ రాజాత్మజ శాపితో మయా || ౯౨ ||
యథా హి తేజఃసు వరః సదా రవి-
-ర్యథా హి శైలో హిమవాన్ మహాద్రిషు |
యథా చతుష్పాత్సు చ కేసరీ వర-
-స్తథా నరాణామసి విక్రమే వరః || ౯౩ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే కిష్కింధాకాండే ఏకాదశః సర్గః || ౧౧ ||
Kishkindha Kanda Sarga 11 Meaning In Telugu
తనలో సంతోషాన్ని వృద్ధి చెందేట్టు రాముడు పలికిన మాటలకు సుగ్రీవుడు ఎంతో ఆనందించాడు. “రామా! నాకు ఆ మాత్రం తెలియదా! నీకు కోపం వస్తే ముల్లోకములనే భస్యం చేయగల శక్తి, సామర్థ్యము నీకు ఉంది. కాని వాలికి ఎంత పౌరుషము, పరాక్రమము ఉందో తెలుసుకొని దానికి తగ్గట్టుగా చేయమని నా కోరిక. రామా! వాలి సూర్యోదయానికి ముందే లేచి, ఏ మాత్రం శ్రమలేకుండా నాలుగు సముద్రములకు వెళ్లి, సంధ్యావందనము చేస్తాడు.
(ఇక్కడ ఒక చమత్కారము ఉంది. కన్యాకుమారి దగ్గరకు వెళితే, మూడు సముద్రాలు పక్క పక్కనే ఉన్నాయి. ఇంక నాలుగో సముద్రం అప్పట్లో ఉందేమో తెలియదు. ప్రస్తుతం హిమాలయాలు ఉన్నాయి. కాబట్టి అది అతిశయోక్తి కావచ్చును. పైగా పంపానది, ఋష్యమూకము కన్యాకుమారికి దగ్గరగానే ఉన్నాయి. వాలి ఏ మాత్రం శ్రమ లేకుండా మూడు సముద్రాలలో సంధ్యావందనము చేసాడు అనేది సంభవమే కదా! ఆలోచించండి.).
వాలి పర్వతముల మీద ఎక్కి పెద్ద పెద్ద రాళ్లను బంతుల మాదిరి పైకి ఎగరవేసి ఆడుకుంటూ ఉంటాడు. వాలి తన బల ప్రదర్శన కొరకు పెద్ద పెద్ద వృక్షములను పెకలించి వేస్తూ ఉంటాడు. దుందుభి అనే రాక్షసుడు ఉండేవాడు. వాడు మహ బలవంతుడు. పెద్ద కొండ వంటి శరీరము కలవాడు. గర్వముచే మదించిన వాడు. వాడు ఒక సారి సముద్రుని వద్దకుపోయి తనతో యుద్ధానికి రమ్మని సముద్రుని పిలిచాడు. సముద్రుడు ఆ రాక్షసునితో ఇలా అన్నాడు. “ఓ దుందుభీ! నేను నీతో యుద్ధము చేయలేను. కానీ నీతో యుద్ధము చేయగల వీరుడి గురించి చెపుతాను.
హిమవంతుడు అనే పర్వత రాజు ఉన్నాడు. ఆయన సాక్షాత్తు మహాశివునికి మామగారు. ఆయన ఎంతో మంది మునులకు, ఋషులకు తపస్సుచేసుకోడానికి ఆశ్రయం ఇచ్చాడు. నీతో యుద్ధము చేయుటకు ఆయన సమర్థుడు.” అని చెప్పాడు సముద్రుడు. సముద్రుడు తనకు లొంగి పోయాడు అనే గర్వంతో దుందుభి హిమవంతుని వద్దకు వెళ్లాడు. హిమవంతుని పర్వత శిఖరములను పడగొట్టాడు. నలుమూలలకూ విసిరివేసాడు. అప్పుడు హిమవంతుడు దుందుభితో ఇలా అన్నాడు. ఎందుకు నా శిఖరము లను ధ్వంసం చేస్తావు. నా శిఖరముల మీద ఎంతో మంది మునులు, ఋషులు తపస్సు చేసుకుంటున్నారు. వారి తపస్సుకు ఆటంకము కలిగించకు. నేను సాత్వికుడను. నాకు యుద్ధం చేయడం చేతకాదు.” అని అన్నాడు.
ఆ మాటలకు దుందుభి ఇలా అన్నాడు. “నీవు నాతో. చేయగలవనే నీ దగ్గరకు వచ్చాను. నీవు నాతో యుద్ధం చెయ్యి లేకపోతే నాతో యుద్ధం చేయగల పరాక్రమవంతుడు ఎవరో చూపించు.” అని అన్నాడు.
“ఓ దుందుభీ! ఇంద్రుని కుమారుడు, కిష్కింధ రాజ్యాధిపతి, అమిత ప్రతాపవంతుడు, వాలి నామధేయుడు ఉన్నాడు. అతడు నీతో యుద్ధము చేయగల సమర్థుడు. వెంటనే అతని వద్దకు పోయి అతనితో యుద్ధము చేయగల చెయ్యి. కాని ఇంతవరకూ యుద్ధములో వాలిని ఎవరూ గెలవ లేదు. అది గుర్తుపెట్టుకో.” అని చురక అంటించాడు. హిమవంతుడు.
దుందుభికి కోపం మిన్ను ముట్టింది. మారు మాటాడకుండా దుందుభి వాలి వద్దకు వెళ్లాడు. దుందుభి మహిష రూపం(దున్నపోతు) ధరించాడు. కిష్కింధా పుర ద్వారము వద్ద నిల్చి పెద్ద పెద్దగా రంకెలు వేసాడు. పక్కనే ఉన్న వృక్షములను పెకలించాడు. సింహద్వారములను తన కొమ్ములతో కుమ్ముతున్నాడు. దుందుభి చేస్తున్న ఆగడాలు అంత:పురంలో ఉన్న వాలి దృష్టికి వచ్చాయి. వాలి తన అంత:పుర స్త్రీలతో కలిసి బయటకు వచ్చాడు. దుందుభిని చూచాడు.
“ఓ దుందుభీ! నువ్వా! నీ సంగతి నాకు తెలుసు కానీ, వెళ్లి నీ ప్రాణాలు కాపాడుకో. నాతో అనవసరంగా యుద్ధం చేసి నీ ప్రాణాల మీదికి తెచ్చుకోకు.” అని అన్నాడు. ఆ మాటలకు దుందుభి కోపం మిన్నుముట్టింది. “వాలీ! అంతఃపుర స్త్రీ ముందు ప్రగల్భాలు పలుకకు.ధైర్యం ఉంటే నాతో యుద్ధం చెయ్యి. లేకపోతే ఓడిపోయానని ఒప్పుకొని అంత:పురానికి వెళ్లు. నీకు మరొక అవకాశము ఇస్తున్నాను. రాత్రి అంతా నీ అంత:పుర స్త్రీలతో కామ సుఖాలు అనుభవించు. నీ వాళ్లందరికీ వీడ్కోలు చెప్పు. నీ కిష్కింధను ఆఖరు సారిగా తనివిదీరా చూసుకో. మరలా ఇంకొక సారి కామభోగములు అనుభవించు. రేపు ఉదయం నా వద్దకు రా! నాతో యుద్ధం చెయ్యి. నా చేతిలో నీకు చావు తప్పదు.
రేపటిదాకా ఎందుకు సమయం ఇస్తున్నాను అంటే ప్రస్తుతం నీవు మద్యం మత్తులో ఉన్నావు. అంతఃపుర స్త్రీలతో కామ సుఖాలు అనుభవిస్తున్నావు. నీ చేతిలో ఏ ఆయుధమూ లేదు. ఆయుధములు లేని వానినీ, మద్యం మత్తులో ఉన్నవాడినీ, ఏమరుపాటుగా ఉన్న వాడినీ, నీ వంటి బలం లేని వాడినీ, ఓడి పోయిన వాడినీ, నీ లాగా కామసుఖాలలో మునిగి తేలుతూ సగంలో లేచి వచ్చిన వాడినీ చంపడం మహా పాపం అని నాకు తెలుసు. అందుకే రేపు ఉదయం రా!” అని గర్వంతో పలికాడు దుందుభి.
ఆ మాటలకు వాలి నవ్వాడు. తనతో ఉన్న అంత:పుర కాంతలను లోపలకు పంపాడు. దుందుభి వద్దకు వచ్చాడు. “నేను మద్యం మత్తులో లేను. యుద్ధం చేసే ముందు మద్యం సేవించడం ఆచారం. అదే నేను చేసాను. నాతో యుద్ధానికి రా!” అని దుందుభిని యుద్ధానికి పిలిచాడు. తన తండ్రి దేవేంద్రుడు తనకు ఇచ్చిన మాలను మెడలో వేసుకున్నాడు. దుందుభి కొమ్ములు పట్టుకున్నాడు. దుందుభిని పట్టుకొని గిరా గిరా తిప్పి నేలకేసి కొట్టాడు. దుందుభికి దిమ్మ తిరిగింది.
చెవులలో నుండి రక్తం కారింది. పైకి లేచి వాలిని పట్టుకున్నాడు. వాలికి, దుందుభికి ఘోర యుద్ధం జరిగింది. ఒకరిని ఒకరు పిడికిళ్లతో గుద్దుతూ, కాళ్లతో తన్నుతూ, వృక్షములు, బండరాళ్లు ఒకరి మీద విసురుకుంటూ యుద్ధం ఒకరు చేసారు. యుద్ధం చేసే కొద్దీ దుందుభి బలం తగ్గుతూ ఉంది. వాలి బలం పెరుగుతూ ఉంది. వాలి, దుందుభిని పైకి ఎత్తి నేల మీద పడవేసి తొక్కుతున్నాడు. దుందుభి నవ రంధ్రముల నుండి రక్తం ధారాపాతంగా కారిపోతూ ఉంది. వాలి బలానికి తట్టుకోలేక దుందుభి ప్రాణాలు విడిచాడు. వాలి దుందుభి శరీరాన్ని రెండు చేతులతో పైకి ఎత్తి ఒక యోజన దూరంలో పడేట్టు విసిరి వేసాడు.
ఆ మాదిరి విసిరి వేయడంలో దుందుభి శరీరం నుండి కారిన రక్తం మతంగాశ్రమము మీద చల్లినట్టు పడింది. ఆ రక్తపు బిందువులను చూచి మతంగ మహర్షి కోపించాడు. ఆ రక్తము చల్లిన వాడు ఎవడా అని చూచాడు. మహర్షికి దున్నపోతురూపంలో చచ్చి పడి ఉన్న దుందుభి మృతకళేబరము కనిపించింది. ఆ మహర్షి తన తపోబలంతో ఆ పని చేసిన వాడు వాలి అని గ్రహించాడు. అనవసరంగా ఆ రాక్షసుని మృతకళేబరమును తన ఆశ్రమ ప్రాంతంలో విసిరివేసిన వాలిని శపించాడు.
“నా ఆశ్రమ ప్రాంతంలో ఈ రాక్షసుని శరీరాన్ని విసిరి, నా ఆశ్రమంలోని వృక్షములను నాశనం చేసి, ఈ దుష్టుని రక్తంతో కలుషితం చేసిన వాలి నా ఆశ్రమ ప్రాంతంలోకి కానీ, నా ఆశ్రమము నకు ఒక యోజన విస్తీర్ణములో గానీ ప్రవేశించకూడదు. అలా ప్రవేశిస్తే వెంటనే మరణిస్తాడు అంతే కాదు ఇప్పటి దాకా ఈ అరణ్యములో నివసించుచున్న వాలి అనుచరులు, వానరులు తక్షణమే ఈ వనమును విడిచి పెట్టి వెళ్లవలెను. నేను ఈ ఆశ్రమమును ఈ ఆశ్రమములోని వృక్షములను, లతలను కన్నబిడ్డలవలె కాపాడుకుంటున్నాను. ఆ వృక్షములను, లతలను వానరములు పాడుచేస్తున్నారు. కాబట్టి వానరజాతి అంతా ఈ ప్రాంతమును విడిచిపెట్టి వెళ్లాలి. వారికి ఒక్కరోజు గడువు ఇస్తున్నాను. ఒక్కరోజు లోగా వానరులందరూ వెళ్లకపోతే వారిని కూడా శపించవలసి వస్తుంది. రేపటి నుండి నా కంటబడిన వానరుడు శిల అయి పోతాడు.” అని వాలికి, వాలికి శాపం ఇచ్చాడు మతంగ మహర్షి.
ముని శాపము విషయం తెలుసుకొని వానరములు అన్నీ మతంగ మహర్షి వనము విడిచిపెట్టి వాలి వద్దకు వెళ్లాయి. “మీరంతా ఇక్కడకు ఎందుకు వచ్చారు. మీకు క్షేమమే కదా!” అని అడిగాడు. అప్పుడు ఆ వానరులు వాలికి, మతంగ మహర్షి ఇచ్చిన శాపము గురించి చెప్పారు. వెంటనే వాలి పరుగు పరుగున మతంగ ముని వద్దకు వెళ్లాడు. ఆయన కాళ్ల మీద పడి క్షమించమని ప్రార్థించాడు. కాని మహర్షి కనికరించలేదు.
ఆ నాటి నుండి వాలి శాపగ్రస్తుడయ్యాడు. ఈ ఋష్యమూక పర్వతము మీదికి వచ్చుటకు కానీ, కనీసము ఈ పర్వతము వంక కన్నెత్తి చూచుటకు కానీ భయపడేవాడు. నా అన్న వాలి ఇక్కడకు రాలేడని తెలిసి, నేను ఇక్కడ నివాసము ఏర్పరచుకొని నిర్భయంగా జీవించుచున్నాను. రామా! అదుగో ఆ నాడు వాలి విసిరిన దుందుభి అస్థిపంజరము కొండవలె ఎలా పడి ఉన్నదో చూడు. దాని పక్కనే ఏడు సాల వృక్షములు ఉన్నవి. వాలి అప్పుడప్పుడు వాటిని ఊపి వాటికి ఉన్న ఆకులు, పండ్లు రాలగొడుతూ ఉంటాడు.
మిత్రమా రామా! వాలి గురించి అతని బల పరాక్రమముల గురించి నీకు వివరంగా చెప్పాను. అటువంటి వాలిని నీవు చంప గలవా! ఆలోచించుకో!” అని రాముని మనసులో సందేహాన్ని రేకెత్తించాడు సుగ్రీవుడు. ఆ మాటలు విని లక్ష్మణుడు నవ్వాడు. “ఓ సుగ్రీవా! నీవు చెప్పావు సరే. ఇప్పుడు రాముడు ఏమి చేస్తే, నీవు రాముడు వాలిని చంపగలడు అని నమ్మగలవు” అని అడిగాడు.
ఇప్పుడు సుగ్రీవుడు తన మనసులో మాట బయట పెట్టాడు. “రామా! పూర్వము వాలి ఈ సాలవృక్షములు ఏడింటిని అటు ఇటు ఊపేవాడు అని చెప్పాను కదా! రాముడు తన బాణముతో ఈ సాల వృక్షములలో ఒక దానిని పడగొట్ట గలిగితే, రాముడు వాలిని చంపగలడు అని నమ్మడానికి అవకాశము ఉంది. పోనీ రాముడు అక్కడ ఉన్న దుందుభి అస్థిపంజరమును తన కాలితో ఎత్తి రెండు వందల ధనుస్సు ప్రమాణముల అవతల విసర గలిగితే అప్పుడు కూడా రాముడు వాలిని చంపగలడు అని నమ్ముతాను.” అని అన్నాడు. సుగ్రీవుడు. (ధనుస్సు పొడుగు 6 అడుగులు. అంటే రెండు గజాలు. 200 ధనుస్సులు అంటే 400 వందల గజాలు.).
సుగ్రీవుడు ఇంకా ఇలా అన్నాడు. “రామా! మరొక మాట. వాలి మహా బలవంతుడు. పరాక్రమశాలి. ఇప్పటి వరకూ ఎవరి చేతిలోనూ ఓడిపోవడం అనేది ఎరుగడు. వాలి దేవతలకు కూడా అజేయుడు. అందుకనే వాలికి భయపడి నేను ఇక్కడ తలదాచుకుంటున్నాను. వాలిని ఓడించుటకు కానీ, జయించుటకు కానీ ఎవరికీ సాధ్యము కాదు. ఇంక నా మాట చెప్పడం ఎందుకు. అందుకే ఎప్పుడు ఏ ఆపద వస్తుందో అని అనుక్షణం భయపడుతూ నా మంత్రులతో సహా ఇక్కడ దాక్కున్నాను.
ఇదంతా ఎందుకు చెబుతున్నాను అంటే. నాకు వాలి పరాక్రమము గురించి తెలుసు. కానీ నీ పరాక్రమము గురించి నాకు తెలియదు. అని చెప్పి నిన్ను పరీక్షించవలెనని గానీ, నీ పరాక్రమమును వీరత్వమును శంకించిగానీ నేను ఇలా అనడం లేదు. వాలి వలన కలిగిన భయంతోనే ఇలా మాట్లాడుతున్నాను. కాని నిన్ను, నీ ఆకారాన్ని, నీ ధనుస్సును చూస్తే నీవు వాలిని చంపగలవని నమ్మకం నాకు ఉంది. నీ తేజస్సు అటువంటిది.” అని తాను చెప్పదలచుకున్నది స్పష్టంగా చెప్పాడు సుగ్రీవుడు.
రాముడు సుగ్రీవుడు చెప్పిన మాటలు అన్నీ శ్రద్ధగా విన్నాడు. “మిత్రమా సుగ్రీవా! నీవు నా మీద నమ్మకం పెట్టు. నీకు నా పరాక్రమము మీద నమ్మకము లేకుంటే. నేను నీకు నమ్మకం కలిగేట్టు చేస్తాను.” అని అన్నాడు. వెంటనే దుందుభి అస్థిపంజరము వద్దకు వెళ్లాడు. తన కాలి బొటనవేలితో ఆ అస్థి పంజరమును పదియోజనముల దూరం పడేటట్టు విసిరాడు. అది చూచిన సుగ్రీవునికి మనసులో మరొక సందేహము కలిగింది.. రాముని చూచి ఇలా అన్నాడు.
“మిత్రమా! వాలి ఈ కళేబరమును విసిరినపుడు ఇది పూర్తిగా రక్త మాంసములతో బరువుగా ఉండింది. ఇప్పుడు ఎండిపోయి, అస్థిపంజరంగా మారింది. తన మునుపటి బరువును కోల్పోయింది. దీనిని బట్టి నీ బలము అధికమా, వాలి బలము అధికమా అని నిర్ణయించలేము కదా! అందుకని, నీవు ధనుస్సుకు బాణము సంధించి ఆ సాలవృక్షమును కొట్టినచో నాకు నమ్మకము కలుగుతుంది. రామా! నాకు తెలుసు. నీవు ఆ సాలవృక్షమును కొట్టగలవు. ఈ ఒక్కపని చేసి నాలో ఉన్న సందేహమును తొలగించు.” అని తన మనసులో ఉన్న సందేహమును బయట పెట్టాడు సుగ్రీవుడు.
శ్రీమద్రామాయణము
కిష్కింధాకాండము పదకొండవ సర్గ సంపూర్ణము
ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్