మొట్ట మొదటిగా అందరికి నమస్కారము. అరణ్యకాండ త్రిషష్టితమః సర్గం (63వ సర్గ) రామాయణంలో ప్రధానమైన భాగం. ఈ సర్గలో, రావణుడు మాయా సీతను అపహరించిన తరువాత, రాముడు సీతాన్వేషణ కోసం సుగ్రీవుని, హనుమంతుని సహాయంతో వనాలను అన్వేషిస్తాడు. ఈ అన్వేషణలో రాముడు అనేక వనాలను, అడవులను దాటుతూ సీతను వెతుకుతాడు. ఈ సర్గలో, రాముడు తన భార్య సీతను రక్షించడానికి ఎంతో సాహసాన్ని, ధైర్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాడు. రాముని తపస్సు, కృషి, ధర్మపాలన ఈ సర్గలో స్పష్టంగా కనిపిస్తాయి.
దుఃఖానుచింతనమ్
స రాజపుత్రః ప్రియయా విహీనః
కామేన శోకేన చ పీడ్యమానః |
విషాదయన్ భ్రాతరమార్తరూపో
భూయో విషాదం ప్రవివేశ తీవ్రమ్ ||
1
స లక్ష్మణం శోకవశాభిపన్నం
శోకే నిమగ్నో విపులే తు రామః |
ఉవాచ వాక్యం వ్యసనానురూప-
-ముష్ణం వినిఃశ్వస్య రుదన్ సశోకమ్ ||
2
న మద్విధో దుష్కృతకర్మకారీ
మన్యే ద్వితీయోఽస్తి వసుంధరాయామ్ |
శోకేన శోకో హి పరంపరాయా
మామేతి భిందన్ హృదయం మనశ్చ ||
3
పూర్వం మయా నూనమభీప్సితాని
పాపాని కర్మాణ్యసకృత్కృతాని |
తత్రాయమద్యాపతితో విపాకో
దుఃఖేన దుఃఖం యదహం విశామి ||
4
రాజ్యప్రణాశః స్వజనైర్వియోగః
పితుర్వినాశో జననీవియోగః |
సర్వాణి మే లక్ష్మణ శోకవేగ-
-మాపూరయంతి ప్రవిచింతితాని ||
5
సర్వం తు దుఃఖం మమ లక్ష్మణేదం
శాంతం శరీరే వనమేత్య శూన్యమ్ |
సీతావియోగాత్ పునరప్యుదీర్ణం
కాష్ఠైరివాగ్నిః సహసా ప్రదీప్తః ||
6
సా నూనమార్యా మమ రాక్షసేన
బలాద్ధృతా ఖం సముపేత్య భీరుః |
అపస్వరం సస్వరవిప్రలాపా
భయేన విక్రందితవత్యభీక్ష్ణమ్ ||
7
తౌ లోహితస్య ప్రియదర్శనస్య
సదోచితావుత్తమచందనస్య |
వృత్తౌ స్తనౌ శోణితపంకదిగ్ధౌ
నూనం ప్రియాయా మమ నాభిభాతః ||
8
తచ్ఛ్లక్ష్ణసువ్యక్తమృదుప్రలాపం
తస్యా ముఖం కుంచితకేశభారమ్ |
రక్షోవశం నూనముపాగతాయా
న భ్రాజతే రాహుముఖే యథేందుః ||
9
తాం హారపాశస్య సదోచితాయా
గ్రీవాం ప్రియాయా మమ సువ్రతాయాః |
రక్షాంసి నూనం పరిపీతవంతి
విభిద్య శూన్యే రుధిరాశనాని ||
10
మయా విహీనా విజనే వనే యా
రక్షోభిరాహృత్య వికృష్యమాణా |
నూనం వినాదం కురరీవ దీనా
సా ముక్తవత్యాయతకాంతనేత్రా ||
11
అస్మిన్ మయా సార్ధముదారశీలా
శిలాతలే పూర్వముపోపవిష్టా |
కాంతస్మితా లక్ష్మణ జాతహాసా
త్వామాహ సీతా బహువాక్యజాతమ్ ||
12
గోదావరీయం సరితాం వరిష్ఠా
ప్రియా ప్రియాయా మమ నిత్యకాలమ్ |
అప్యత్ర గచ్ఛేదితి చింతయామి
నైకాకినీ యతి హి సా కదాచిత్ ||
13
పద్మాననా పద్మవిశాలనేత్రా
పద్మాని వానేతుమభిప్రయాతా |
తదప్యయుక్తం న హి సా కదాచి-
-న్మయా వినా గచ్ఛతి పంకజాని ||
14
కామం త్విదం పుష్పితవృక్షషండం
నానావిధైః పక్షిగణైరుపేతమ్ |
వనం ప్రయాతా ను తదప్యయుక్త-
-మేకాకినీ సాఽతిబిభేతి భీరుః ||
15
ఆదిత్య భో లోకకృతాకృతజ్ఞ
లోకస్య సత్యానృతకర్మసాక్షిన్ |
మమ ప్రియా సా క్వ గతా హృతా వా
శంసస్వ మే శోకవశస్య నిత్యమ్ ||
16
లోకేషు సర్వేషు చ నాస్తి కించి-
-ద్యత్తే న నిత్యం విదితం భవేత్తత్ |
శంసస్వ వాయో కులశాలినీం తాం
హృతా మృతా వా పథి వర్తతే వా ||
17
ఇతీవ తం శోకవిధేయదేహం
రామం విసంజ్ఞం విలపంతమేవమ్ |
ఉవాచ సౌమిత్రిరదీనసత్త్వో
న్యాయే స్థితః కాలయుతం చ వాక్యమ్ ||
18
శోకం విముంచార్య ధృతిం భజస్వ
సోత్సాహతా చాస్తు విమార్గణేఽస్యాః |
ఉత్సాహవంతో హి నరా న లోకే
సీదంతి కర్మస్వతిదుష్కరేషు ||
19
ఇతీవ సౌమిత్రిముదగ్రపౌరుషం
బ్రువంతమార్తో రఘువంశవర్ధనః |
న చింతయామాస ధృతిం విముక్తవాన్
పునశ్చ దుఃఖం మహదభ్యుపాగమత్ ||
20
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అరణ్యకాండే త్రిషష్టితమః సర్గః ||
Aranya Kanda Sarga 63 Meaning In Telugu PDF
రాముడి దుఃఖానికి అంతులేకుండా పోయింది. లక్ష్మణుడు ఎంత ఓదారుస్తున్నా రాముడు సీత మీద ఉన్న ప్రేమ వలన ఆమెకోసం విలపిస్తున్నాడు. తనలో తనే మాట్లాడుకుంటున్నాడు.
“నేను ఎన్నో పాపాలు చేసి ఉంటాను. అందుకనే నాకు కష్టాలు ఒకదాని వెంట ఒకటి వస్తున్నాయి. నేను ఊరికే అనడం లేదు లక్ష్మణా! నాకు రాజ పోయింది. బంధుమిత్రులు దూరం అయ్యారు. తల్లి దూరం అయింది. తండ్రి మరణించాడు. ఇప్పుడు నా భార్యకూడా నాకు దూరం అయింది. ఇది పాపకర్మల ఫలితం కాదా!
సీతను ఎవరైనా ఎత్తుకుపోతుంటే ఆమె ఎంతగా విలపించి ఉంటుందో తలచుకుంటేనే భయంగా ఉంది. సందేహము లేదు. సీతను రాక్షసులే అపహరించారు. నరమాంస భక్షకులైన రాక్షసులు సీతను అపహరించి, ఆమె కంఠమును ఖండించి ఆమె నెత్తురు తాగి ఉంటారు. ఆ సమయంలో ఆమె ఎంతగా ఏడ్చిందో కదా!
లక్ష్మణా! నీకు తెలుసుకదా! సీత, నేను, ఆ శిలాఫలకము మీద కూర్చుని ఎన్నో సాయంత్రాలు గడిపాము కదా! లక్ష్మణా! సీత గోదావరికి స్నానం నిమిత్తం వెళ్లి ఉంటుందంటావా! కాని ఆమె ఎప్పుడూ ఒంటరిగా గోదావరికి స్నానానికి వెళ్లదే! నేను తోడు లేనిదే సీత కనీసము తామరపూల కోసరం కూడా తటాకమునకు వెళ్లదు. ఎందుకంటే సీత మహాభయస్తురాలు.” అని లక్ష్మణునితో అన్నాడు.
తల పైకి ఎత్తాడు. ఆకాశంలో సూర్యుడు వెలుగుతున్నాడు. “ఓ సూర్యభగవానుడా! నీవు లోకమంతా వెలుగుతుంటావు కదా! నా సీత ఎక్కడైన కనపడిందా! నీవు చూచావా! చూస్తే నాకు చెప్పవా!” అని సూర్యుడిని వేడుకున్నాడు. అలాగే వాయుదేవుడిని కూడా వేడుకున్నాడు.
ఇదంతా చూచిన లక్ష్మణుడికి కూడా దుఃఖం ముంచు కొచ్చింది. తనూ దుఃఖిస్తే రాముడు ఇంకా దైన్యానికి లోనవుతాడని తనలో తాను తమాయించుకున్నాడు. రాముని చూచి ఇలా అన్నాడు.
“రామా! ఇంక చాలు. సీత కోసం దుఃఖించడం మాను. ఇలా దుఃఖిస్తూ కూర్చుంటే సీత తిరిగి వస్తుందా! పద. సీతను వెదుకుదాము. నీ వంటి బుద్ధిమంతులు కష్టములు వచ్చినప్పుడే ఎంతో ధైర్యాన్ని ప్రదర్శిస్తారు. కాబట్టి రామా! ధైర్యము తెచ్చుకో. ” అని రామునికి ధైన్యవచనాలు పలికాడు. కానీ రాముడి మీద అవి పనిచేయలేదు. (ఈ సర్గ కూడా ప్రాచ్యప్రతిలో లేదు. అందుకని ఈ సర్గ కూడా తరువాత చేర్చబడినది అని పండితుల అభిప్రాయము.)
శ్రీమద్రామాయణము
అరణ్యకాండము. అరువది మూడవ సర్గ సంపూర్ణము
ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్
అరణ్యకాండ చతుఃషష్టితమః సర్గః (64) >>