అయోధ్యాకాండ అష్టోత్తరశతతమః సర్గః వాల్మీకి రామాయణంలో కీలకమైన ఘట్టం. ఈ సర్గలో, దశరథ మహారాజు రాముని వనవాసం గురించి తీవ్రంగా బాధపడుతూ, కౌసల్యా దేవితో తన మనోవేదనను వ్యక్తం చేస్తాడు. దశరథుడు, తన గత పాపాన్ని గుర్తుచేసుకుంటాడు, యాదృచ్ఛికంగా శ్రవణకుమారుని వధ కారణంగా అతని తల్లిదండ్రులకు చేసిన అన్యాయాన్ని స్మరించుకుంటాడు. ఈ ఘటన అతని మనస్సులో మరింత బాధను కలిగిస్తుంది. ఈ స్మృతులు, తన ప్రస్తుత దుఃఖానికి కారణమని భావిస్తూ, దశరథుడు ప్రాణాలు విడుస్తాడు. ఈ సర్గ, కర్మ ఫలితాన్ని మరియు వ్యక్తి చేసిన పాపాలు ఎలా వెంబడిస్తాయో చూపిస్తుంది. రామాయణంలో ఈ భాగం, పితృవ్యతసతో ధర్మాన్నీ, బాధ్యతలను నొక్కి చెబుతుంది.
జాబాలివాక్యమ్
ఆశ్వాసయంతం భరతం జాబాలిర్బ్రాహ్మణోత్తమః |
ఉవాచ రామం ధర్మజ్ఞం ధర్మాపేతమిదం వచః || ౧ ||
సాధు రాఘవ మాభూత్తే బుద్ధిరేవం నిరర్థికా |
ప్రాకృతస్య నరస్యేవ హ్యార్యబుద్ధేర్మనస్వినః || ౨ ||
కః కస్య పురుషో బంధుః కిమాప్యం కస్య కేనచిత్ |
యదేకో జాయతే జంతురేకైవ వినశ్యతి || ౩ ||
తస్మాన్మాతా పితా చేతి రామ సజ్జేతయో నరః |
ఉన్మత్త ఇవ స జ్ఞేయో నాస్తి కశ్చిద్ధి కస్యచిత్ || ౪ ||
యథా గ్రామాంతరం గచ్ఛన్ నరః కశ్చిత్ క్వచిద్వసేత్ |
ఉత్సృజ్య చ తమావాసం ప్రతిష్ఠేతాపరేఽహని || ౫ ||
ఏవమేవ మనుష్యాణాం పితా మాతా గృహం వసు |
ఆవాసమాత్రం కాకుత్స్థ సజ్జంతే నాత్ర సజ్జనాః || ౬ ||
పిత్ర్యం రాజ్యం పరిత్యజ్య స నార్హసి నరోత్తమ |
ఆస్థాతుం కాపథం దుఃఖం విషమం బహుకణ్టకమ్ || ౭ ||
సమృద్ధాయామయోధ్యాయామాత్మానమభిషేచయ |
ఏకవేణీధరా హి త్వాం నగరీ సంప్రతీక్షతే || ౮ ||
రాజభోగాననుభవన్ మహార్హాన్ పార్థివాత్మజ |
విహర త్వమయోధ్యాయాం యథా శక్రస్త్రివిష్టపే || ౯ ||
న తే కశ్చిద్దశరథస్త్వం చ తస్య న కశ్చన |
అన్యో రాజా త్వమన్యః స తస్మాత్ కురు యదుచ్యతే || ౧౦ ||
బీజమాత్రం పితా జంతోః శుక్లం రుధిరమేవ చ |
సంయుక్తమృతుమన్మాత్రా పురుషస్యేహ జన్మ తత్ || ౧౧ ||
గతః స నృపతిస్తత్ర గంతవ్యం యత్ర తేన వై |
ప్రవృత్తిరేషా మర్త్యానాం త్వం తు మిథ్యా విహన్యసే || ౧౨ ||
అర్థధర్మపరా యే యే తాంస్తాన్ శోచామి నేతరాన్ |
తే హి దుఃఖమిహ ప్రాప్య వినాశం ప్రేత్య భేజిరే || ౧౩ ||
అష్టకా పితృదైవత్యమిత్యయం ప్రసృతో జనః |
అన్నస్యోపద్రవం పశ్య మృతో హి కిమశిష్యతి || ౧౪ ||
యది భుక్తమిహాన్యేన దేహమన్యస్య గచ్ఛతి |
దద్యాత్ ప్రవసతః శ్రాద్ధం న తత్ పథ్యశనం భవేత్ || ౧౫ ||
దానసంవననా హ్యేతే గ్రంథా మేధావిభిః కృతాః |
యజస్వ దేహి దీక్షస్వ తపస్తప్యస్వ సంత్యజ || ౧౬ ||
స నాస్తి పరమిత్యేవ కురు బుద్ధిం మహామతే |
ప్రత్యక్షం యత్తదాతిష్ఠ పరోక్షం పృష్ఠతః కురు || ౧౭ ||
స తాం బుద్ధిం పురస్కృత్య సర్వలోకనిదర్శినీమ్ |
రాజ్యం త్వం ప్రతిగృహ్ణీష్వ భరతేన ప్రసాదితః || ౧౮ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే అష్టోత్తరశతతమః సర్గః || ౧౦౮ ||
Ayodhya Kanda Sarga 108 Meaning In Telugu
త్రేతాయుగంలో జాబాలి అనే బ్రాహ్మణుడు ఉండేవాడు. ఆయన నాస్తిక వాది. ఈ ప్రాకృతిక ప్రపంచము తప్ప వేరే ఏమీ లేదు.ఉన్నంత కాలం సుఖాలు అనుభవించడం మాత్రమే మనము చెయ్యాల్సిన పని అని నమ్మే వాడు. అలాంటి భావాలు ఉన్న జాబాలి ఆసభలో ఉన్నాడు. రాముడు, భరతుడు చేసిన సంవాదమును విన్న జాబాలి ఇలామాట్లాడసాగాడు.
“రామా! నీవు ఎంతో బుద్ధిమంతుడికి, జ్ఞానము కలవాడవు అనుకున్నాను. కాని ఇంతమూర్ఖంగా ఆలోచిస్తావు అని అనుకోలేదు. నీ ఆలోచన ఎందుకూ పనికిరాదు.
రామా! మానవుడు పుట్టేటప్పుడు ఒంటరి వాడు. చచ్చేటప్పుడు ఒంటరి వాడే. ఈ బంధుత్వాలు, మమతలు మమకారాలు అన్నీ నడుమ వచ్చినవే. చచ్చిన తరువాత ఎవరూ ఎవరికీ ఏమీ కారు. అందుకే ఈ బంధుత్వాలు అన్నీ వ్యర్థము. తల్లి, తండ్రి, మనకు దైవసమానులు, వాళ్ల మాటలను పాటించాలి, అని అనుకోవడం అవివేకము. మీ తండ్రి మరణించాడు. ఇంక ఆయన మాటకు విలువేముంది. దూర ప్రయాణాలు చేసే వాళ్లు రాత్రిళ్లు సత్రములలో బస చేస్తారు. ఆ రాత్రికి కొంతమందితో పరిచయం ఏర్పడుతుంది.
మరునాడు ఉదయం ఎవరి దోవన వారు వెళతారు. ఈ జీవితాలూ అంతే. తల్లి, తండ్రి, ధనము, భార్య, సంతానము అన్నీ సత్రములలో పరిచయాల్లాంటివే. కాలం తీరగానే ఎవరి దోవ వారిది. ఆ కాస్త పరిచయంతో మాటకు కట్టుబడి ఉండాలి అని అనుకోవడం అవివేకము. విజ్ఞులైన వారు ఈ బంధుత్వాలకు విలువ ఇవ్వరు.
నీకు రాజ్యము సంక్రమించింది. భరతుడు కూడా అయోధ్యకు వచ్చి పట్టాభిషిక్తుడవై రాజ్యపాలన చెయ్యమంటున్నాడు. హాయిగా రాజభోగాలు అనుభవించక తండ్రిమాటకు కట్టుబడి వనవాసము చెయ్యడం ఏమిటి? ఈ చెడు ఆలోచన నీకు ఎలా కలిగింది. రామా! నా మాటవిను. అయోధ్య నీ కోసం ఎదురు చూస్తూ ఉంది. వెంటనే అయోధ్యకు వెళ్లి పట్టాభిషిక్తుడిపై స్వర్గలోకముతో సమానమైన రాజభోగాలు అనుభవించు.
అసలు దశరథుడు ఎవరు? నీకు జన్మను ఇచ్చాడు. వెళ్లిపోయాడు. అంతే. అతనికి నీకు ఏమి సంబంధం? ఆయన మాటకు నీవు ఎందుకు కట్టుబడి ఉండాలి? మరొక మాట. తండ్రి బీజము. తల్లి క్షేత్రము. తల్లి తండ్రి సంగమించినప్పుడు, తండ్రి బీజము(శుక్లము) తల్లి శోణితములో కలిసి అండము అవుతుంది. అది శిశువుగా మారుతుంది. వీడు నీ తండ్రి అని తల్లి చెబితేనే అతను నీ తండ్రి అని తెలుస్తుంది. (తల్లి సత్యం. తండ్రి నమ్మకం అనే సామెత ఉంది.) నీ తండ్రి తన జీవిత కాలము నీ తండ్రిగా నిన్ను పెంచి పెద్దచేసాడు. కాలం తీరగానే తన దారిన తాను వెళ్లిపోయాడు.
చనిపోయిన తండ్రి గురించి నీవు బాధలు పడటం ఎందుకు? నీ మాదిరి ధర్మము, ధర్మము ప్రకారమే అర్థకామములు అనుభవించాలి అనే వాళ్లు అవివేకులు. వారు ఏ సుఖాలు అనుభవించకుండానే చచ్చిపోతారు. అలాంటి వారిని చూచి నాకు జాలికలుగుతుంది.
అసలు దశరథుడు ఎవరు? నీకు జన్మను ఇచ్చాడు. వెళ్లిపోయాడు. అంతే. అతనికి నీకు ఏమి సంబంధం? ఆయన మాటకు నీవు ఎందుకు కట్టుబడి ఉండాలి? మరొక మాట. తండ్రి బీజము. తల్లి క్షేత్రము. తల్లి తండ్రి సంగమించినప్పుడు, తండ్రి బీజము(శుక్లము) తల్లి శోణితములో కలిసి అండము అవుతుంది. అది శిశువుగా మారుతుంది. వీడు నీ తండ్రి అని తల్లి చెబితేనే అతను నీ తండ్రి అని తెలుస్తుంది. (తల్లి సత్యం. తండ్రి నమ్మకం అనే సామెత ఉంది.) నీ తండ్రి తన జీవిత కాలము నీ తండ్రిగా నిన్ను పెంచి పెద్దచేసాడు. కాలం తీరగానే తన దారిన తాను వెళ్లిపోయాడు. చనిపోయిన తండ్రి గురించి నీవు బాధలు పడటం ఎందుకు? నీ మాదిరి ధర్మము, ధర్మము ప్రకారమే అర్థకామములు అనుభవించాలి అనే వాళ్లు అవివేకులు. వారు ఏ సుఖాలు అనుభవించకుండానే చచ్చిపోతారు. అలాంటి వారిని చూచి నాకు జాలికలుగుతుంది. మాటవిని అయోధ్యకు పోయి హాయిగా రాజ్యపాలన చెయ్యి సుఖించు.” అని చెప్పాడు జాబాలి.
శ్రీమద్రామాయణము
అయోధ్యాకాండము నూట ఎనిమిదవ సర్గ సంపూర్ణము
ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్