అయోధ్యాకాండ ఏకషష్ఠితమః సర్గః ఋషిపత్ని అహల్యను మునులు, రఘునందనుడైన రాముడు తన పాదస్పర్శతో ఆమెను విముక్తిని ప్రసాదించాడు. రాముడు, లక్ష్మణుడు, సీత, మరియు విశ్వామిత్రుడు మిథిలాపురికి చేరారు. జనక మహారాజు వారికి స్వాగతం పలికాడు. రాముడు పరశురాముని ధనుస్సును విరిచాడు, దాంతో జనకుడు సీతకు రాముని వరం ఇస్తానని ప్రకటించాడు. ఆ దివ్య వివాహాన్ని చూస్తూ మిథిలాపురం సంతోషంలో మునిగిపోయింది. సీతారాముల కల్యాణం వైభవంగా జరగ్గా, జనకుడు సీతను రామునికి ఇచ్చి సంతోషం పొందాడు. దీంతో అయోధ్యాకాండ ఏకషష్ఠితమః సర్గ ముగుస్తుంది.
కౌసల్యోపాలంభః
వనం గతే ధర్మపరే రామే రమయతాం వరే |
కౌసల్యా రుదతీ స్వార్తా భర్తారమిదమబ్రవీత్ || ౧ ||
యద్యపి త్రిషు లోకేషు ప్రథితం తే మయద్యశః |
సానుక్రోశో వదాన్యశ్చ ప్రియవాదీ చ రాఘవః || ౨ ||
కథం నరవరశ్రేష్ఠ పుత్రౌ తౌ సహ సీతయా |
దుఃఖితౌ సుఖసంవృద్ధౌ వనే దుఃఖం సహిష్యతః || ౩ ||
సా నూనం తరుణీ శ్యామా సుకుమారీ సుఖోచితా |
కథముష్ణం చ శీతం చ మైథిలీ ప్రసహిష్యతే || ౪ ||
భుక్త్వాఽశనం విశాలాక్షీ సూపదం శాన్వితం శుభమ్ |
వన్యం నైవారమాహారం కథం సీతోపభోక్ష్యతే || ౫ ||
గీతవాదిత్రనిర్ఘోషం శ్రుత్వా శుభమనిందితా |
కథం క్రవ్యాదసింహానాం శబ్దం శ్రోష్యత్యశోభనమ్ || ౬ ||
మహేంద్రధ్వజసంకాశః క్వ ను శేతే మహాభుజః |
భుజం పరిఘసంకాశముపధాయ మహాబలః || ౭ ||
పద్మవర్ణం సుకేశాంతం పద్మ నిశ్శ్వాసముత్తమమ్ |
కదా ద్రక్ష్యామి రామస్య వదనం పుష్కరేక్షణమ్ || ౮ ||
వజ్రసారమయం నూనం హృదయం మే న సంశయః |
అపశ్యంత్యా న తం యద్వై ఫలతీదం సహస్రధా || ౯ ||
యత్త్వయాఽకరుణం కర్మ వ్యపోహ్య మమ బాంధవాః |
నిరస్తాః పరిధావంతి సుఖార్హః కృపణా వనే || ౧౦ ||
యది పంచదశే వర్షే రాఘవః పునరేష్యతి |
జహ్యాద్రాజ్యం చ కోశం చ భరతో నోపలక్షయతే || ౧౧ ||
భోజయంతి కిల శ్రాద్ధే కేచిత్స్వానేవ బాంధవాన్ |
తతః పశ్చాత్సమీక్షంతే కృతకార్యా ద్విజర్షభాన్ || ౧౨ ||
తత్ర యే గుణవంతశ్చ విద్వాంసశ్చ ద్విజాతయః |
న పశ్చాత్తేఽభిమన్యంతే సుధామపి సురోపమాః || ౧౩ ||
బ్రాహ్మణేష్వపి తృప్తేషు పశ్చాద్భోక్తుం ద్విజర్షభాః |
నాభ్యుపైతుమలం ప్రాజ్ఞాః శృంగచ్ఛేదమివర్షభాః || ౧౪ ||
ఏవం కనీయసా భ్రాత్రా భుక్తం రాజ్యం విశాంపతే |
భ్రాతా జ్యేష్ఠో వరిష్ఠశ్చ కిమర్థం నావమంస్యతే || ౧౫ ||
న పరేణాహృతం భక్ష్యం వ్యాఘ్రః ఖాదితుమిచ్చతి |
ఏవమేతన్నరవ్యాఘ్రః పరలీఢం న మన్యతే || ౧౬ ||
హవిరాజ్యం పురోడాశాః కుశా యూపాశ్చ ఖాదిరాః |
నైతాని యాతయామాని కుర్వంతి పునరధ్వరే || ౧౭ ||
తథా హ్యాత్తమిదం రాజ్యం హృతసారాం సురామివ |
నాభిమంతుమలం రామర్నష్ట సోమమివాధ్వరమ్ || ౧౮ ||
నైవం విధమసత్కారం రాఘవో మర్షయిష్యతి |
బలవానివ శార్దూలో వాలధేరభిమర్శనమ్ || ౧౯ ||
నైతస్య సహితా లోకాః భయం కుర్యుర్మహామృధే |
అధర్మం త్విహ ధర్మాత్మా లోకం ధర్మేణ యోజయేత్ || ౨౦ ||
నన్వసౌ కాంచనైర్బాణైర్మహావీర్యో మహాభుజః |
యుగాంత ఇవ భూతాని సాగరానపి నిర్దహేత్ || ౨౧ ||
స తాదృశః సింహబలో వృషభాక్షో నరర్షభః |
స్వయమేవ హతః పిత్రా జలజేనాత్మజో యథా || ౨౨ ||
ద్విజాతిచరితో ధర్మః శాస్త్రదృష్టః సనాతనః |
యది తే ధర్మనిరతే త్వయా పుత్రే వివాసితే || ౨౩ ||
గతిరేకా పతిర్నార్యా ద్వితీయా గతిరాత్మజః |
తృతీయా జ్ఞాతయో రాజన్ చతుర్థీ నేహ విద్యతే || ౨౪ ||
తత్ర త్వం చైవ మే నాస్తి రామశ్చ వనమాశ్రితః |
న వనం గంతుమిచ్ఛామి సర్వథా నిహతా త్వయా || ౨౫ ||
హతం త్వయా రాజ్యమిదం సరాష్ట్రమ్
హతస్తథాఽఽత్మా సహ మంత్రిభిశ్చ |
హతా సపుత్రాఽస్మి హతాశ్చ పౌరాః
సుతశ్చ భార్యా చ తవ ప్రహృష్టౌ || ౨౬ ||
ఇమాం గిరం దారుణశబ్దసంశ్రితామ్
నిశమ్య రాజాఽపి ముమోహ దుఃఖితః |
తతః స శోకం ప్రవివేశ పార్థివః
స్వదుష్కృతం చాపి పునస్తదా స్మరన్ || ౨౭ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకషష్ఠితమః సర్గః || ౬౧ ||
Ayodhya Kanda Sarga 61 Meaning In Telugu
తరువాత కౌసల్య, మహారాజు దశరథుని చూచి ఇలా పలికింది. “మహారాజా! తమరు దయగలవారని ముల్లోకములలో అనుకుంటారు కదా! కాని కన్నకుమారుని, కోడలిని, ఎలా అడవులకు పంపగలిగావు. నీ దయాగుణము అంతా ఏమయింది? అది సరే! ఏ పాపమూ ఎరుగని సీతను కూడా అడవులకు పంపావు కదా! ఆమె అడవులలో ఎలా తిరుగ గలదు? ఆ కందమూలములు ఎలా తినగలదు అని ఆలోచించావా! పొద్దుటే మంగళవాద్యములను వినడానికి అలవాటు పడిన సీత క్రూరమృగముల అరుపులు ఎలా వినగలదు అని ఎన్నడైనా ఆలోచించారా! తమరి కన్న కుమారుడు అడవులలో ఎటువంటి బాధలు పడుతున్నాడో మీకు తెలుసా! రాముని చూడకుండా ఉండటానికి మీది హృదయమా లేక బండరాయా!
మహారాజా! రాముడు పదునాలుగు సంవత్సరములు వనవాసము ముగించుకొనితిరిగి అయోధ్యకు వచ్చిన నాడు భరతుడు తిరిగి రాజ్యమును రామునికి ఇస్తాడంటారా! ఒక వేళ భరతుడు ఇచ్చినా రాముడు తిరిగి రాజ్యము స్వీకరిస్తాడా!
ఏమో నాకు మాత్రం ఊహకు కూడా అందటం లేదు. ఎందుకంటే మరొక మృగము తిన్న ఆహారమును పెద్దపులి తినదు. అలాగే భరతుడుకి ఇవ్వబడిన రాజ్యమును రాముడు తిరిగి స్వీకరించడు. రాముడు ఆత్మాభిమానము కలవాడు కదా! యుద్ధము చేసి అన్నా రాజ్యము తీసుకుంటాడు కానీ భరతుని దయాధర్మభిక్ష కిందతీసుకోడు. రామునికి జరిగిన అవమానానికి ఆరోజే రాముడు తమరిని నరికి వేసి ఉండేవాడు. కానీ తండ్రి అనే గౌరవంతో విడిచి పెట్టాడు అని అనుకుంటాను. లేకపోతే రాముని పరాక్రమునకు ముల్లోకములలో తిరుగులేదు కదా! తన తోకతొక్కిన వాడిని వ్యాఘ్రము ఎలా క్షమించదో అలాగే తనకు అపకారము చేసిన వాడిని రాముడు కూడా క్షమించడు. అటువంటి రాముని పరాక్రమాన్ని వీరత్వాన్నీ నీవు నాశనం చేసావు. దేశం నుండి వెళ్లగొట్టావు. ఇది ధర్మాత్ములు చెయ్యదగిన పనేనా!
ధర్మ శాస్త్రము ప్రకారము స్త్రీకి మొదటి రక్షకుడు భర్త. రెండవ రక్షకుడు కుమారుడు. మూడవ రక్షకుడు జ్ఞాతి. నాకు భర్తగా నువ్వు ఉండీ లేనట్టే. నాకు నా కుమారుని దూరం చేసావు. నన్ను గతిలేని దానిని చేసావు. అధోగతి పాలు చేసావు. నన్నే కాదు ఈదేశాన్నే నాశనం చేసావు. దిక్కులేకుండా చేసావు. నీవు చేసిన పనుల వలన నీ భార్య కైక నీ కుమారుడు భరతుడు మాత్రమే ఆనందిస్తారు. తక్కినవాళ్లు దుఃఖములో మునిగితేలుతున్నారు. కేవలం ఇద్దరి సుఖం కోసం ఇంతమందిని క్షోభపెట్టడం ధర్మమా!” అని కౌసల్య దశరథుని అనరాని మాటలు అంటూ ఉంటే దశరథుడు కిమ్మనకుండా అన్నీ భరిస్తున్నాడు. తాను చేసిన తప్పుకు ఇదే సరైన శిక్ష అని అనుకుంటూ అన్నింటినీ భరిస్తున్నాడు.
శ్రీమద్రామాయణము
అయోధ్యా కాండము అరువది ఒకటవ సర్గ సంపూర్ణము
ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్.
అయోధ్యాకాండ ద్విషష్ఠితమః సర్గః (62) >>