కిష్కింధాకాండంలో అష్టాదశం సర్గంలో, రాముడు హనుమంతుడిని సుగ్రీవుడి ప్రయత్నాలను మెరుగుపరచడానికి అధ్యాయంలో చేరుకున్నారు. హనుమంతుడు తన సౌమ్యతనంతో సుగ్రీవుడిని విశ్వాసంతో ప్రేరేపిస్తాడు. రాముడు లక్ష్మణుడి సహాయంతో రాముడిని ప్రకటించడం, వానరుల సేనల నుంచి రావాలని ప్రస్తావించడం కింద తన సౌమ్యంతో సుగ్రీవుడిని ప్రేరేపిస్తాడు.
వాలివధసమర్థనమ్
ఇత్యుక్తః ప్రశ్రితం వాక్యం ధర్మార్థసహితం హితమ్ |
పరుషం వాలినా రామో నిహతేన విచేతసా || ౧ ||
తం నిష్ప్రభమివాదిత్యం ముక్తతోయమివాంబుదమ్ |
ఉక్తవాక్యం హరిశ్రేష్ఠముపశాంతమివానలమ్ || ౨ ||
ధర్మార్థగుణసంపన్నం హరీశ్వరమనుత్తమమ్ |
అధిక్షిప్తస్తదా రామః పశ్చాద్వాలినమబ్రవీత్ || ౩ ||
ధర్మమర్థం చ కామం చ సమయం చాపి లౌకికమ్ |
అవిజ్ఞాయ కథం బాల్యాన్మామిహాద్య విగర్హసే || ౪ ||
అపృష్ట్వా బుద్ధిసంపన్నాన్ వృద్ధానాచార్యసమ్మతాన్ |
సౌమ్య వానర చాపల్యాత్కిం మాం వక్తుమిహేచ్ఛసి || ౫ ||
ఇక్ష్వాకూణామియం భూమిః సశైలవనకాననా |
మృగపక్షిమనుష్యాణాం నిగ్రహప్రగ్రహావపి || ౬ ||
తాం పాలయతి ధర్మాత్మా భరతః సత్యవాగృజుః |
ధర్మకామార్థతత్త్వజ్ఞో నిగ్రహానుగ్రహే రతః || ౭ ||
నయశ్చ వినయశ్చోభౌ యస్మిన్ సత్యం చ సుస్థితమ్ |
విక్రమశ్చ యథాదృష్టః స రాజా దేశకాలవిత్ || ౮ ||
తస్య ధర్మకృతాదేశా వయమన్యే చ పార్థివాః |
చరామో వసుధాం కృత్స్నాం ధర్మసంతానమిచ్ఛవః || ౯ ||
తస్మిన్నృపతిశార్దూలే భరతే ధర్మవత్సలే |
పాలయత్యఖిలాం భూమిం కశ్చరేద్ధర్మనిగ్రహమ్ || ౧౦ ||
తే వయం ధర్మవిభ్రష్టం స్వధర్మే పరమే స్థితాః |
భరతాజ్ఞాం పురస్కృత్య నిగృహ్ణీమో యథావిధి || ౧౧ ||
త్వం తు సంక్లిష్టధర్మా చ కర్మణా చ విగర్హితః |
కామతంత్రప్రధానశ్చ న స్థితో రాజవర్త్మని || ౧౨ ||
జ్యేష్ఠో భ్రాతా పితా చైవ యశ్చ విద్యాం ప్రయచ్ఛతి |
త్రయస్తే పితరో జ్ఞేయా ధర్మే పథి హి వర్తినః || ౧౩ ||
యవీయానాత్మనః పుత్రః శిష్యశ్చాపి గుణోదితః |
పుత్రవత్తే త్రయశ్చింత్యా ధర్మశ్చేదత్ర కారణమ్ || ౧౪ ||
సూక్ష్మః పరమదుర్జ్ఞేయః సతాం ధర్మః ప్లవంగమ |
హృదిస్థః సర్వభూతానామాత్మా వేద శుభాశుభమ్ || ౧౫ ||
చపలశ్చపలైః సార్ధం వానరైరకృతాత్మభిః |
జాత్యంధ ఇవ జాత్యంధైర్మంత్రయన్ ద్రక్ష్యసే ను కిమ్ || ౧౬ ||
అహం తు వ్యక్తతామస్య వచనస్య బ్రవీమి తే |
న హి మాం కేవలం రోషాత్త్వం విగర్హితుమర్హసి || ౧౭ ||
తదేతత్కారణం పశ్య యదర్థం త్వం మయా హతః |
భ్రాతుర్వర్తసి భార్యాయాం త్యక్త్వా ధర్మం సనాతనమ్ || ౧౮ ||
అస్య త్వం ధరమాణస్య సుగ్రీవస్య మహాత్మనః |
రుమాయాం వర్తసే కామాత్ స్నుషాయాం పాపకర్మకృత్ || ౧౯ ||
తద్వ్యతీతస్య తే ధర్మాత్కామవృత్తస్య వానర |
భ్రాతృభార్యావమర్శేఽస్మిన్ దండోఽయం ప్రతిపాదితః || ౨౦ ||
న హి ధర్మవిరుద్ధస్య లోకవృత్తాదపేయుషః |
దండాదన్యత్ర పశ్యామి నిగ్రహం హరియూథప || ౨౧ ||
న హి తే మర్షయే పాపం క్షత్రియోఽహం కులోద్భవః |
ఔరసీం భగినీం వాపి భార్యాం వాప్యనుజస్య యః || ౨౨ ||
ప్రచరేత నరః కామాత్తస్య దండో వధః స్మృతః |
భరతస్తు మహీపాలో వయం చాదేశవర్తినః || ౨౩ ||
త్వం తు ధర్మాదతిక్రాంతః కథం శక్యముపేక్షితుమ్ |
గురుర్ధర్మవ్యతిక్రాంతం ప్రాజ్ఞో ధర్మేణ పాలయన్ || ౨౪ ||
భరతః కామవృత్తానాం నిగ్రహే పర్యవస్థితః |
వయం తు భరతాదేశం విధిం కృత్వా హరీశ్వర || ౨౫ ||
త్వద్విధాన్ భిన్నమర్యాదాన్ నియంతుం పర్యవస్థితాః |
సుగ్రీవేణ చ మే సఖ్యం లక్ష్మణేన యథా తథా || ౨౬ ||
దారరాజ్యనిమిత్తం చ నిఃశ్రేయసి రతః స మే |
ప్రతిజ్ఞా చ మయా దత్తా తదా వానరసన్నిధౌ || ౨౭ ||
ప్రతిజ్ఞా చ కథం శక్యా మద్విధేనానవేక్షితుమ్ |
తదేభిః కారణైః సర్వైర్మహద్భిర్ధర్మసంహితైః || ౨౮ ||
శాసనం తవ యద్యుక్తం తద్భవాననుమన్యతామ్ |
సర్వథా ధర్మ ఇత్యేవ ద్రష్టవ్యస్తవ నిగ్రహః || ౨౯ ||
వయస్యస్యాపి కర్తవ్యం ధర్మమేవానుపశ్యతః |
శక్యం త్వయాపి తత్కార్యం ధర్మమేవానుపశ్యతా || ౩౦ ||
శ్రూయతే మనునా గీతౌ శ్లోకౌ చారిత్రవత్సలౌ |
గృహీతౌ ధర్మకుశలైస్తత్తథా చరితం హరే || ౩౧ ||
రాజభిర్ధృతదండాస్తు కృత్వా పాపాని మానవాః |
నిర్మలాః స్వర్గమాయాంతి సంతః సుకృతినో యథా || ౩౨ ||
శాసనాద్వా విమోక్షాద్వా స్తేనః స్తేయాద్విముచ్యతే |
రాజా త్వశాసన్పాపస్య తదవాప్నోతి కిల్బిషమ్ || ౩౩ ||
ఆర్యేణ మమ మాంధాత్రా వ్యసనం ఘోరమీప్సితమ్ |
శ్రమణేన కృతే పాపే యథా పాపం కృతం త్వయా || ౩౪ ||
అన్యైరపి కృతం పాపం ప్రమత్తైర్వసుధాధిపైః |
ప్రాయశ్చిత్తం చ కుర్వంతి తేన తచ్ఛామ్యతే రజః || ౩౫ ||
తదలం పరితాపేన ధర్మతః పరికల్పితః |
వధో వానరశార్దూల న వయం స్వవశే స్థితాః || ౩౬ ||
శృణు చాప్యపరం భూయః కారణం హరిపుంగవ |
యచ్ఛ్రుత్వా హేతుమద్వీర న మన్యుం కర్తుమర్హసి || ౩౭ ||
న మే తత్ర మనస్తాపో న మన్యుర్హరియూథప |
వాగురాభిశ్చ పాశైశ్చ కూటైశ్చ వివిధైర్నరాః || ౩౮ ||
ప్రతిచ్ఛన్నాశ్చ దృశ్యాశ్చ గృహ్ణంతి సుబహూన్ మృగాన్ |
ప్రధావితాన్వా విత్రస్తాన్ విస్రబ్ధాంశ్చాపి నిష్ఠితాన్ || ౩౯ ||
ప్రమత్తానప్రమత్తాన్వా నరా మాంసార్థినో భృశమ్ |
విధ్యంతి విముఖాంశ్చాపి న చ దోషోఽత్ర విద్యతే || ౪౦ ||
యాంతి రాజర్షయశ్చాత్ర మృగయాం ధర్మకోవిదః |
తస్మాత్త్వం నిహతో యుద్ధే మయా బాణేన వానర || ౪౧ ||
అయుధ్యన్ప్రతియుధ్యన్వా యస్మాచ్ఛాఖామృగో హ్యసి |
దుర్లభస్య చ ధర్మస్య జీవితస్య శుభస్య చ || ౪౨ ||
రాజానో వానరశ్రేష్ఠ ప్రదాతారో న సంశయః |
తాన్న హింస్యాన్న చాక్రోశేన్నాక్షిపేన్నాప్రియం వదేత్ || ౪౩ ||
దేవా మనుష్యరూపేణ చరంత్యేతే మహీతలే |
త్వం తు ధర్మమవిజ్ఞాయ కేవలం రోషమాస్థితః || ౪౪ ||
ప్రదూషయసి మాం ధర్మే పితృపైతామహే స్థితమ్ |
ఏవముక్తస్తు రామేణ వాలీ ప్రవ్యథితో భృశమ్ || ౪౫ ||
న దోషం రాఘవే దధ్యౌ ధర్మేఽధిగతనిశ్చయః |
ప్రత్యువాచ తతో రామం ప్రాంజలిర్వానరేశ్వరః || ౪౬ ||
యత్త్వమాత్థ నరశ్రేష్ఠ తదేవం నాత్ర సంశయః |
ప్రతివక్తుం ప్రకృష్టే హి నాప్రకృష్టస్తు శక్నుయాత్ || ౪౭ ||
తదయుక్తం మయా పూర్వం ప్రమాదాదుక్తమప్రియమ్ |
తత్రాపి ఖలు మే దోషం కర్తుం నార్హసి రాఘవ || ౪౮ ||
త్వం హి దృష్టార్థతత్త్వజ్ఞః ప్రజానాం చ హితే రతః |
కార్యకారణసిద్ధౌ తే ప్రసన్నా బుద్ధిరవ్యయా || ౪౯ ||
మామప్యగతధర్మాణం వ్యతిక్రాంతపురస్కృతమ్ |
ధర్మసంహితయా వాచా ధర్మజ్ఞ పరిపాలయ || ౫౦ ||
న త్వాత్మానమహం శోచే న తారాం న చ బాంధవాన్ |
యథా పుత్రం గుణశ్రేష్ఠమంగదం కనకాంగదమ్ || ౫౧ ||
స మమాదర్శనాద్దీనో బాల్యాత్ప్రభృతి లాలితః |
తటాక ఇవ పీతాంబురుపశోషం గమిష్యతి || ౫౨ ||
బాలశ్చాకృతబుద్ధిశ్చ ఏకపుత్రశ్చ మే ప్రియః |
తారేయో రామ భవతా రక్షణీయో మహాబలః || ౫౩ ||
సుగ్రీవే చాంగదే చైవ విధత్స్వ మతిముత్తమామ్ |
త్వం హి శాస్తా చ గోప్తా చ కార్యాకార్యవిధౌ స్థితః || ౫౪ ||
యా తే నరపతే వృత్తిర్భరతే లక్ష్మణే చ యా |
సుగ్రీవే చాంగదే రాజంస్తాం త్వమాధాతుమర్హసి || ౫౫ ||
మద్దోషకృతదోషాం తాం యథా తారాం తపస్వినీమ్ |
సుగ్రీవో నావమన్యేత తథాఽవస్థాతుమర్హసి || ౫౬ ||
త్వయా హ్యనుగృహీతేన రాజ్యం శక్యముపాసితుమ్ |
త్వద్వశే వర్తమానేన తవ చిత్తానువర్తినా || ౫౭ ||
శక్యం దివం చార్జయితుం వసుధాం చాపి శాసితుమ్ |
త్వత్తోఽహం వధమాకాంక్షన్వార్యమాణోఽపి తారయా || ౫౮ ||
సుగ్రీవేణ సహ భ్రాత్రా ద్వంద్వయుద్ధముపాగతః |
ఇత్యుక్త్వా సన్నతో రామం విరరామ హరీశ్వరః || ౫౯ ||
స తమాశ్వాసయద్రామో వాలినం వ్యక్తదర్శనమ్ |
సామసంపన్నయా వాచా ధర్మతత్త్వార్థయుక్తయా || ౬౦ ||
న సంతాపస్త్వయా కార్య ఏతదర్థం ప్లవంగమ |
న వయం భవతా చింత్యా నాప్యాత్మా హరిసత్తమ || ౬౧ ||
వయం భవద్విశేషేణ ధర్మతః కృతనిశ్చయాః |
దండ్యే యః పాతయేద్దండం దండ్యో యశ్చాపి దండ్యతే || ౬౨ ||
కార్యకారణసిద్ధార్థావుభౌ తౌ నావసీదతః |
తద్భవాన్ దండసంయోగాదస్మాద్విగతకిల్బిషః || ౬౩ ||
గతః స్వాం ప్రకృతిం ధర్మ్యాం ధర్మదృష్టేన వర్త్మనా |
త్యజ శోకం చ మోహం చ భయం చ హృదయే స్థితమ్ || ౬౪ ||
త్వయా విధానం హర్యగ్ర్య న శక్యమతివర్తితుమ్ |
యథా త్వయ్యంగదో నిత్యం వర్తతే వానరేశ్వర |
తథా వర్తేత సుగ్రీవే మయి చాపి న సంశయః || ౬౫ ||
స తస్య వాక్యం మధురం మహాత్మనః
సమాహితం ధర్మపథానువర్తినః |
నిశమ్య రామస్య రణావమర్దినో
వచః సుయుక్తం నిజగాద వానరః || ౬౬ ||
శరాభితప్తేన విచేతసా మయా
ప్రదూషితస్త్వం యదజానతా ప్రభో |
ఇదం మహేంద్రోపమ భీమవిక్రమ
ప్రసాదితస్త్వం క్షమ మే నరేశ్వర || ౬౭ ||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే కిష్కింధాకాండే అష్టాదశః సర్గః || ౧౮ ||
Kishkindha Kanda Sarga 18 Meaning In Telugu
వాలి అన్న మాటలు అన్నీ ఓపికగా విన్నాడు రాముడు. వాలి మౌనం వహించగానే రాముడు వాలి చేసిన ఆరోపణలను అన్నీ సమర్థవంతంగా తిప్పికొట్టాడు.
“ఓ వాలీ! నీకు ధర్మము, అర్థము, కామము అంటే ఏమిటో తెలియవు. లోక మర్యాదలు తెలియవు. నన్ను మాత్రము నీ ఇష్టం వచ్చినట్టు నిందించావు. నాతో మాట్లాడే ముందు. నన్ను నిందించే ముందు, నీవు నీ పెద్దలతో, పండితులతో చర్చించి ఉండాల్సింది. ఈ అరణ్యములు, పర్వతములు, సమస్తజంతుజాలము అన్నీ ఇక్ష్వాకు వంశపు రాజులకు చెందినవి. ఈ అడవిలోని జంతు జాలమును. మనుష్యులను, రాక్షసులను రక్షించడానికి కానీ, శిక్షించడానికి కానీ, ఇక్ష్వాకు వంశము రాజులకే అధికారము కలదు. ప్రస్తుతము ఈ భూమినంతా భరతుడు పరిపాలిస్తున్నాడు. అతడు నిత్యసత్యవ్రతుడు. ధర్మము తెలిసినవాడు. దుష్టశిక్షణ, శిష్టరక్షణ చేయగల సమర్ధుడు. భరతుడు దేశ,కాల,మాన పరిస్థితులను గుర్తెరిగి పాలించే రాజు.
భరతుని ఆజ్ఞమేరకు, ధర్మరక్షణ చేయుటకు, మేము ఈ ప్రాంతం అంతా సంచరిస్తున్నాము. ధర్మనిరతుడైన భరతుని పాలనలో అధర్మమునకు తావు లేదు. ధర్మవిరుద్ధముగా ఎవరూ ప్రవర్తించరు. కాని మేము భరతుని ఆజ్ఞమేరకు ధర్మవిరుద్ధముగా ప్రవర్తించే వారిని గుర్తించి, వారిని తగిన విధంగా శిక్షిస్తూ, ధర్మరక్షణ చేస్తూ ఉంటాము. ఆ క్రమంలో మేము నీ రాజ్యమునకు వచ్చాము. నీవు ధర్మాతిక్రమణ చేసినట్టు ఋజువు అయింది. కామభోగములకు ప్రాధాన్యము ఇచ్చి, నిందార్హమైన పనులుచేసినట్టు మా దృష్టికి వచ్చింది.
నీకు ధర్మం గురించి చెబుతాను విను. జన్మనిచ్చిన తండ్రి, తనకన్నా ముందు పుట్టిన అన్న, విద్య చెప్పిన గురువు, వీరు ముగ్గురూ కన్న తండ్రితో సమానము. అలాగే, తన కన్నా తరువాత పుట్టిన తమ్ముడు, తన కుమారుడు, తన శిష్యుడు. పుత్రసమానులు. ఓ వానరా! సత్పురుషులు ఆచరించే ధర్మమును కేవలము ఆత్మతో తెలుసువలెనే కానీ, బాహ్య కర్మల వలన తెలుసుకోలేరు. గుడ్డి వాడిని మరొక గుడ్డివాడు నడిపించినట్టు, చంచల స్వభావుడవైన నీవు, నీ మాదిరే చంచల స్వభావులైన నీ తోటి వానరులతో ఆలోచించి ధర్మాధర్మనిర్ణయము చేయగలవా!
నీవు ఇంతవరకూ నేను నిన్ను చంపాను అన్న కోపంతో మాట్లాడావు. నేను నిన్ను ఎందుకు చంపానో చెబుతాను విను. నీ తమ్ముని భార్య నీకు కోడలి వంటిది. నీవు ధర్మము తప్పి నీ సోదరుడు జీవించి ఉండగానే అతని భార్య రుమను కామాంధుడవై నీ వద్ద ఉంచుకున్నావు. ఓ వానరా! నీవు ధర్మమును అతిక్రమించి నీ తమ్ముడి భార్మను కామవాంఛతో తాకావు కాబట్టి, నీవు చేసిన పాపమునకు నీకు మరణదండన విధించడమైనది. లోకాచారమును మరిచి, ధర్మవిరుద్ధముగా ప్రవర్తించు వారికి మరణ దండనే సరి అయిన ప్రాయశ్చిత్తము.
నేను ఉత్తమ కులములో పుట్టిన క్షత్రియుడను. ఇటువంటి అధర్మకార్యము సహించను. ఎవరైనా కామము చేత తన కుమార్తెను, సోదరిని, తమ్ముని భార్యను కోరితే, వారికి దండన విధించడం క్షత్రియ ధర్మము. ఆ ధర్మమే నేను నిర్వర్తించాను. మరలా చెబుతున్నాను. ఈ భూమి అంతా భరతుని రాజ్యములోనిది. మేము భరతుని ఆజ్ఞను పాలిస్తున్నాము. ధర్మరక్షణ చేస్తున్నాము. నీవు ధర్మమార్గము తప్పి నడుస్తున్నావు అని తెలిసి కూడా నిన్ను ఎలా క్షమించగలము. ధర్మము ప్రకారము రాజ్యము చేయు భరతుడు అధర్మపరులను నాశనం చేస్తాడు. మేము భరతుని ఆజ్ఞమేరకు నీవంటి అధర్మపరులను శిక్షించడానికి కంకణము కట్టుకున్నాము.
ఓ వానర రాజా! నీవు అన్నట్టు నేను సుగ్రీవునితో స్నేహం చేసాను కానీ, ధర్మబద్ధంగా స్నేహము చేసాను. దానికి మూలము రాజ్యము, నా భార్యసీత. సుగ్రీవుడు నాకు సాయం చేస్తాడు. నేను అతనికి సాయం చేస్తాను. రెండూ ధర్మబద్ధంగా చేసే సహాయాలే. నేను వానరుల ఎదుట, నిన్ను చంపి సుగ్రీవునికి రాజ్యము ఇప్పిస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేసాను. ఆ ప్రతిజ్ఞను నెరవేర్చుకున్నాను. ఇందులో తప్పేముంది. ధర్మబద్ధంగా చేసిన ప్రతిజ్ఞను నెరవేర్చడం క్షత్రియ ధర్మం కదా!
నేను పైన చెప్పిన కారణముల వలన నీకు ధర్మబద్ధంగా తగిన దండన విధింపబడింది. ఆ దండన నీవు అంగీకరించక తప్పదు. నీకు దండన విధించడం ధర్మసమ్మతము అని నీవు గ్రహించాలి. నేను ధర్మమును పాటిస్తున్నాను కాబట్టి స్నేహితుడ వైన నీకు దండన విధించి ఉపకారమే చేసాను.
ఈ సందర్భంలో నీకు మనువుచెప్పిన మాటలు వినిపిస్తాను. విను. పాపములు చేసిన మానవులు, రాజులచే దండింపబడి, వారు చేసిన పాపములనుపోగొట్టుకొని, పుణ్యాత్ములై స్వర్గమునకు వెళ్తారు. చేసిన పాపమునకు దండన అనుభవిస్తే, ఆ పాపము పోతుంది. ఆ నేరము చేసిన వాడు పాపము నుండి విముక్తుడవుతాడు. ఒక వేళ రాజు పాపము చేసిన వాడికి దండన విధించకపోతే, ఆ పాపము రాజుకు సంక్రమిస్తుంది. పూర్వము మాంధాత అనే చక్రవర్తి, నీవు చేసినటువంటి పాపమే చేసిన ఒక వ్యక్తిని దండించకుండా వదిలిపెట్టాడు. దాని ఫలితంగా, అతడు చేసిన పాపము మాంధాతకు సంక్రమించింది. ఒక్క మాంధాత కాదు. ఎంతో మంది రాజులు, దండించతగిన వారిని దండించకుండా వదిలిపెట్టి, పాపములను పొందారు.
ఓ వానర రాజా! నేనేదో స్వతంత్రంగా ప్రవర్తించి నిన్ను చంపాను అని అనుకోవద్దు. నేనుస్వతంత్రుడను కాను. ధర్మశాస్త్రము ప్రకారము నడుచుకోవలసిన వాడను. నా ఇష్టం వచ్చినట్టు చేయడానికి వీలులేదు.
ఓ వానర రాజా! నిన్ను దండించుటకు మరొక కారణము కూడా చెబుతాను విను. మానవులకు, ప్రత్యేకించి క్షత్రియులకు, వేట నిషిద్ధము కాదు. జంతువులను వేటాడేటప్పుడు మాటు వేసిచంపడం సర్వసాధారణం. వేటలో మృగములు పరుగెత్తుతున్నా, భయపడి నిలిచిపోయినా, ఏమరిపాటుగా ఉన్నా, అటువంటి మృగములను చంపడం పాపం కాదు. ధర్మము తెలిసిన ఎంతో మంది రాజర్షులు కూడా వేటకు వెళ్లేవారు. నీవు వానరుడవు. మృగజాతికి చెందినవాడివి. అందుకని క్షత్రియధర్మము ప్రకారము నిన్ను వేటాడాను. నీవు నాతో యుద్ధం చేస్తున్నా లేక సుగ్రీవుడితో యుద్ధం చేస్తున్నా, నువ్వు వానరుడివే కదా! నువ్వు నాతో యుద్ధం చేసేటప్పుడు మాత్రమే చంపాలి అనే నియమం లేదు. అందుకని ఒక రాజుగా నిన్ను దండించే ప్రక్రియలో భాగంగా నిన్ను చంపాను.
రాజులు ధర్మమును రక్షించడానికే పుట్టారు. క్షత్రియులు మానవరూపంలో భూమి మీద నడయాడుతున్న దేవతలు. అందుచేత దండన విధించిన రాజులను నిందించడం ధర్మం కాదు. నేను మా తండ్రి తాతల నుండి అనుసరిస్తున్న ధర్మము ప్రకారము నీకు దండన విధించాను. నీవేమో ధర్మం తెలియక నన్ను నిందించావు.” అని అనునయంగా చెప్పాడు రాముడు.
రాముని మాటలు విన్న వాలికి కనువిప్పు కలిగింది. ధర్మము తెలుసుకున్న వాలి, రాముని యందు తప్పులేదని గ్రహించాడు. అప్పుడు వాలి రామునికి నమస్కరించి ఇలా అన్నాడు.
“ఓ రామా! నీవు చెప్పినది అక్షరసత్యము. ఏ సందేహమూ లేదు. ధర్మం తెలియకుండా, అజ్ఞానంతో నేను పలికిన మాటలను పట్టించుకోవద్దు. నీవు అన్ని ధర్మములను తెలిసిన వాడవు. ప్రజలకు మేలుచెయ్యాలని ఎల్లప్పుడూ కోరుకొనేవాడివి. అందుకని ధర్మాధర్మ నిర్ణయమునకు నీవే సమర్థుడివి.
ఓ రామా! నేను అధర్మంగా ప్రవర్తించాను. తగిన దండన అనుభవించాను. రామా! నా దిగులు అంతా నా కుమారుడు అంగదుడి గురించి. అంగదుడు చిన్నప్పటి నుండి చాలా గారాబంగా పెరిగాడు. నేను కనపడకపోతే ఆహారమూ నీరూ ముట్టడు. నా కుమారుడు చిన్నవాడు. లోకానుభవము లేదు. వాడిని నీవు రక్షించాలి. నీవు సుగ్రీవుని యందు ఎంతటి అనురాగం చూపుతావో అదే మాదిరి అంగదుని కూడా దయతో చూడు.
ఓ రామా! నీవు నీ తమ్ములు లక్ష్మణుని, భరతుని ఏ విధంగా మన్నిస్తావో, అదే మాదిరి సుగ్రీవునీ, అంగదునీ మన్నించు. చేసిన తప్పంతా నాదే. ఇందులో నా భార్య తారకు ప్రమేయం లేదు. నేను చేసిన అపరాధమునకు నా భార్య తారను నా తమ్ముడు సుగ్రీవుడు అవమానించకుండా చూడు. నా భార్య తార నీ గురించి చెప్పి నన్ను వారించినా, నేను ఆమె మాటలను పెడచెవిని బెట్టి సుగ్రీవునితో యుద్ధానికి తలపడినందుకు ఫలితంగా నీ చేతిలో మరణిస్తున్నాను.” అనిపలికి మౌనంగా ఉన్నాడు వాలి.
వాలి పలికిన పలుకులు విన్న రాముడు ఈ విధంగా సమాధానం ఇచ్చాడు. “ఓ వానర రాజా! నీ కొడుకు అంగదుని గురించి, నీ భార్య తార గురించి నీవు దిగులు చెందవద్దు. మరొక మాట. నేను నిన్ను అనవసరంగా అన్యాయంగా చంపానని నీవు మనసులో బాధపడవద్దు. నీవేదో మహా పాపము చేసావని తలంచ వద్దు. నీవు పొరపాటు చేసావు. నేను నిన్ను దండించడానికి నిశ్చయించుకున్నాను. శిక్షింప తగ్గవాడిని శిక్షించిన రాజు, శిక్ష అనుభవించతగి ఉండి. ఆ శిక్షను అనుభవించిన నేరస్తుడు, ఇద్దరూ ఉత్తమ గతులుపొందుతారు. ఆ కారణం చేత తప్పు చేసిన నీవు నేను విధించిన దండనతో నీవు చేసిన పాపములు అన్నీ తొలగిపోయాయి. నీవు ఇప్పుడు నీ సహజమైన వాలి స్థితిని (సుగ్రీవుని వెళ్లగొట్టి అతని భార్య రుమను కామంతో పొందక ముందు ఉన్న స్థితి) పొందావు.
ఓ వాలీ! ఇది దైవ నిర్ణయము. దీనిని తప్పించుకోలేవు. కాబట్టి నీలో ఉన్న కోపమును మోహమును విడిచి శాంతము వహించు. నీవు కోరినట్టు గానే, అంగదుడు ఇప్పటిదాకా నీ పట్ల ఎంతటి అనురాగాన్ని, ప్రేమను ప్రదర్శిస్తున్నాడో, సుగ్రీవుని పట్ల, నా పట్ల అదే అనురాగాన్ని ప్రదర్శించగలడు.” అని వాలిని అనునయించాడు రాముడు.
రాముని మాటలను విని వాలి “ఓ రామా! నీవు నన్ను బాణంతో కొట్టి చంపావు అన్న కోపంలో శక్తి తగ్గి, కోపం పెరిగి, నిన్ను ఏమేమోఅన్నాను. నన్నుక్షమించు.” అని అన్నాడు వాలి. తాను చేసిన ఆరోపణలకు రాముడు ఇచ్చిన సమాధానానికి హేతుబద్ధమైన ప్రతిసమాధానాన్ని ఇవ్వలేకపోయాడు వాలి. పైగా అవసాన దశలో ఉన్నాడు. శరీరం క్షణక్షణానికి క్షీణించి పోతూ ఉంది. శక్తి తగ్గిపోతూ ఉంది. వాలి ప్రాణాలు అతని దేహన్ని విడువ డానికి సిద్ధంగా ఉన్నాయి. ఆ సమయంలో వాలి స్పృహ తప్పి పడిపోయాడు.
శ్రీమద్రామాయణము
కిష్కింధా కాండము 18 సర్గ సంపూర్ణము
ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్