మొట్ట మొదటిగా అందరికి నమస్కారము. అరణ్యకాండ సప్తషష్ఠితమః సర్గః (67వ సర్గ) రామాయణంలో ఒక ముఖ్యమైన భాగం. ఈ సర్గలో రాముడు తన భార్య సీత మరియు సోదరుడు లక్ష్మణుడితో కలిసి దండకారణ్యంలోకి ప్రవేశిస్తాడు. అక్కడ రాక్షసుల నుండి ఋషులను రక్షిస్తారు. ఈ సర్గలో రాముడు రాక్షసుల నేతలతో యుద్ధాలు చేయడం, దుర్మార్గులను శిక్షించడం, మరియు సన్యాసులతో సంభాషణలు జరపడం వంటి విషయాలు ఉంటాయి. రాముడు ధర్మాన్ని రక్షించే తన ధైర్యాన్ని, సహనాన్ని ఈ సర్గలో ప్రదర్శిస్తాడు.
గృధ్రరాజదర్శనమ్
పూర్వజోఽప్యుక్తమాత్రస్తు లక్ష్మణేన సుభాషితమ్ |
సారగ్రాహీ మహాసారం ప్రతిజగ్రాహ రాఘవః ||
1
సన్నిగృహ్య మహాబాహుః ప్రవృత్తం కోపమాత్మనః |
అవష్టభ్య ధనుశ్చిత్రం రామో లక్ష్మణమబ్రవీత్ ||
2
కిం కరిష్యావహే వత్స క్వ వా గచ్ఛావ లక్ష్మణ |
కేనోపాయేన పశ్యేయం సీతామితి విచింతయ ||
3
తం తథా పరితాపార్తం లక్ష్మణో రామమబ్రవీత్ |
ఇదమేవ జనస్థానం త్వమన్వేషితుమర్హసి ||
4
రాక్షసైర్బహుభిః కీర్ణం నానాద్రుమలతాయుతమ్ |
సంతీహ గిరిదుర్గాణి నిర్దరాః కందరాణి చ ||
5
గుహాశ్చ వివిధా ఘోరాః నానామృగగణాకులాః |
ఆవాసాః కిన్నరాణాం చ గంధర్వభవనాని చ ||
6
తాని యుక్తో మయా సార్ధం త్వమన్వేషితుమర్హసి |
త్వద్విధా బుద్ధిసంపన్నాః మహాత్మానో నరర్షభ ||
7
ఆపత్సు న ప్రకంపంతే వాయువేగైరివాచలాః |
ఇత్యుక్తస్తద్వనం సర్వం విచచార సలక్ష్మణః ||
8
క్రుద్ధో రామః శరం ఘోరం సంధాయ ధనుషి క్షురమ్ |
తతః పర్వతకూటాభం మహాభాగం ద్విజోత్తమమ్ ||
9
దదర్శ పతితం భూమౌ క్షతజార్ద్రం జటాయుషమ్ |
తం దృష్ట్వా గిరిశృంగాభం రామో లక్ష్మణమబ్రవీత్ ||
10
అనేన సీతా వైదేహీ భక్షితా నాత్ర సంశయః |
గృధ్రరూపమిదం రక్షో వ్యక్తం భవతి కాననే ||
11
భక్షయిత్వా విశాలాక్షీమాస్తే సీతాం యథాసుఖమ్ |
ఏనం వధిష్యే దీప్తాస్యైర్ఘోరైర్బాణైరజిహ్మగైః ||
12
ఇత్యుక్త్వాఽభ్యపతద్గృధ్రం సంధాయ ధనుషి క్షురమ్ |
క్రుద్ధో రామః సముద్రాంతాం కంపయన్నివ మేదినీమ్ ||
13
తం దీనం దీనయా వాచా సఫేనం రుధిరం వమన్ |
అభ్యభాషత పక్షీ తు రామం దశరథాత్మజమ్ ||
14
యామోషధిమివాయుష్మన్నన్వేషసి మహావనే |
సా దేవీ మమ చ ప్రాణా రావణేనోభయం హృతమ్ ||
15
త్వయా విరహితా దేవీ లక్ష్మణేన చ రాఘవ |
హ్రియమాణా మయా దృష్టా రావణేన బలీయసా ||
16
సీతామభ్యవపన్నోఽహం రావణశ్చ రణే మయా |
విధ్వంసితరథశ్చాత్ర పాతితో ధరణీతలే ||
17
ఏతదస్య ధనుర్భగ్నమేతదస్య శరావరమ్ |
అయమస్య రథో రామ భగ్నః సాంగ్రామికో మయా ||
18
అయం తు సారథిస్తస్య మత్పక్షో నిహతో యుధి |
పరిశ్రాంతస్య మే పక్షౌ ఛిత్త్వా ఖడ్గేన రావణః ||
19
సీతామాదాయ వైదేహీముత్పపాత విహాయసమ్ |
రక్షసా నిహతం పూర్వం న మాం హంతుం త్వమర్హసి ||
20
రామస్తస్య తు విజ్ఞాయ బాష్పపూర్ణముఖస్తదా |
ద్విగుణీకృతతాపార్తః సీతాసక్తాం ప్రియాం కథామ్ ||
21
గృధ్రరాజం పరిష్వజ్య పరిత్యజ్య మహద్ధనుః |
నిపపాతావశో భూమౌ రురోద సహలక్ష్మణః ||
22
ఏకమేకాయనే దుర్గే నిఃశ్వసంతం కథంచన |
సమీక్ష్య దుఃఖితతరో రామః సౌమిత్రిమబ్రవీత్ ||
23
రాజ్యాద్భ్రంశో వనే వాసః సీతా నష్టా ద్విజో హతః |
ఈదృశీయం మమాలక్ష్మీర్నిర్దహేదపి పావకమ్ ||
24
సంపూర్ణమపి చేదద్య ప్రతరేయం మహోదధిమ్ |
సోఽపి నూనం మమాలక్ష్మ్యా విశుష్యేత్సరితాం పతిః ||
25
నాస్త్యభాగ్యతరో లోకే మత్తోఽస్మిన్సచరాచరే |
యేనేయం మహతీ ప్రాప్తా మయా వ్యసనవాగురా ||
26
అయం పితృవయస్యో మే గృధ్రరాజో జరాన్వితః |
శేతే వినిహతో భూమౌ మమ భాగ్యవిపర్యయాత్ ||
27
ఇత్యేవముక్త్వా బహుశో రాఘవః సహలక్ష్మణః |
జటాయుషం చ పస్పర్శం పితృస్నేహం విదర్శయన్ ||
28
నికృత్తపక్షం రుధిరావసిక్తం
స గృధ్రరాజం పరిరభ్య రామః |
క్వ మైథిలీ ప్రాణసమా మమేతి
విముచ్య వాచం నిపపాత భూమౌ ||
29
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకియే ఆదికావ్యే అరణ్యకాండే సప్తషష్ఠితమః సర్గః ||
Aranya Kanda Sarga 67 Meaning In Telugu
“వినదగునెవ్వరుచెప్పిన” అని ఈ నాడు ఒక సామెత ఉంది. శ్రీరాముడు అక్షరాలా ఆ సూత్రాన్నే పాటించాడు. లక్షణుడు తన కన్నా చిన్న వాడు. కానీ తనకు నీతిబోధ చేసాడు. శ్రీరాముడు లక్ష్మణుడు చెప్పిన మాటలను శ్రద్ధగా విన్నాడు. ఎదురు చెప్పలేదు. బదులు చెప్పలేదు. తర్కించలేదు. విమర్శించలేదు. మౌనంగా అంగీకరించాడు. తన కోపాన్ని తనలోనే అణచుకొన్నాడు. ఎత్తిన ధనుస్సును దించాడు. తమ్ముని ముందు తలవంచి క్లుప్తంగా ఇలా అన్నాడు.
“తమ్ముడా లక్ష్మణా! ఇప్పుడు మనం ఏమి చేద్దాము? ఎక్కడికి వెళదాము. సీత గురించిన ఆధారాలు ఏ ఉపాయంతో దొరుకుతాయో ఆలోచించు.” అని అన్నాడు.
అన్నయ్య శాంతించడంతో లక్ష్మణుడికి ఉత్సాహం పెల్లుబికింది. “అన్నయ్యా! ఎటువంటి పెనుగాలి వీచినా పర్వతము చలించనట్టు, ఎన్ని కష్టములు వచ్చినా నీ వంటి ధీరోదాత్తులు చలించకూడదు. ధైర్యంగా ఎదుర్కోవాలి. విజయం సాధించాలి. అన్నయ్యా! సీతను ఆ రాక్షసులు ఏమి చేసినా ఈ అడవిలోనే చెయ్యాలి. ఎందుకంటే ఈ జనస్థానము రాక్షసులకు బలమైన స్థావరము. అందుకని మనము ఈ అడవిని క్షుణ్ణంగా వెదుకుదాము. మనకు సరిఅయిన ఆధారాలు లభిస్తాయి. వాటి ద్వారా సీత జాడ తెలుసుకుందాము. మనం ఇద్దరం కలిసి వెదుకుదాము. ” అన్నాడు.
వెంటనే మారు మాటాడక రాముడు లక్ష్మణుని అనుసరించాడు. ఇద్దరూ అడవిలో సీత కోసం వెదకడం మొదలెట్టారు. వారి శ్రమ త్వరలోనే ఫలించింది. రావణుడు తన రెక్కలు విరగ గొట్టగానే జటాయువు ఎగురుతూ పోయి అల్లంత దూరంలో పడ్డాడు. బాధతో మూలుగుతున్నాడు. కొండంత ఎత్తున నేలమీద పడి ఉన్న జటాయువును చూచారు రామలక్షణులు. రామునిలో ఆవేశం పెల్లుబికింది. ఆ కొండంత పక్షికూడా రాక్షసుడే అనుకున్నాడు. ఎందుకంటే అంతకు ముందే లేడి రూపంలో ఉన్న మారీచుని సంహరించాడు. ఇప్పుడు వీడు పక్షిరూపంలో ఉన్న రాక్షసుడు అనుకున్నాడు. అందుకే విల్లు ఎక్కుపెట్టి అర్ధచంద్ర బాణం సంధించాడు.
“లక్షణా! అడుగో సీతను అపహరించి తినివేసిన రాక్షసుడు. సీతను భక్షించి తీరిగ్గా కూర్చుని ఉన్నాడు. వాడిని ఇప్పుడే హతమారుస్తాను.” అంటూ ఆవేశంతో పలికాడు.
దూరం నుండి రాముని మాటలను విన్నాడు జటాయువు. “నేను రాక్షసుడిని కాను రామా! నీ తండ్రిగారి స్నేహితుడు జటాయువును. సీత జాడ నాకు తెలుసు.” అని పెద్దగా అరిచాడు.
రామ లక్ష్మణులు గబా గబా జటాయువు దగ్గరకు వెళ్లారు. రెక్కలు విరిగి శరీరం అంతా రక్తంతో తడిసిముద్ద అయి ఉన్న జటాయువును చూచారు. జటాయువు అవసాన దశలో ఉన్నాడు. అందుకని పరామర్శలకు తావు ఇవ్వకుండా తనకు తెలిసిన విషయాలు గబా గబా చెప్పనారంభించాడు.
“రామా! లక్ష్మణా! జాగ్రత్తగా వినండి. సీతను అపహరించింది. నా రెక్కలు విరుగ గొట్టినది రావణుడు అనే రాక్షసరాజు. సీతను రావణుడు అపహరించి ఎత్తుకు పోవడం నేను కళ్లారా చూచాను. అతనితో నేను పోరాడాను. అతని రథాన్ని విరుగగొట్టాను. సారధిని చంపాను. రథానికి కట్టిన గాడిదలను చంపాను. రావణుని కవచం ఛేధించాను. రావణుడు కత్తితో నారెక్కలు ఖండించాడు. నేను కింద పడిపోగానే రావణుడు సీతను ఎత్తుకొని ఆకాశమార్గంలో ఎగిరిపోయాడు. ఇప్పటికే ఆ రాక్షసుడు నన్ను చంపాడు. ఇంకా నువ్వు ఏమి చంపుతావు.” అని అన్నాడు జటాయువు.
రాముడు ధనుస్సును కింద పడేసాడు. రామలక్ష్మణులు జటాయువు ను కౌగలించుకున్నారు. సీత కోసరం తన ప్రాణాలను బలిపెట్టిన జటాయువును పట్టు కొని ఏడ్చారు. జటాయువు ఊపిరి భారంగా తీస్తున్నాడు.
“చూచావా నా దౌర్భాగ్యము. రాజ్యం పోయింది. తండ్రి పోయాడు. నా భార్య అపహరింపబడింది. ఇప్పుడు నా పితృసమానుడు జటాయువు కూడా పోతున్నాడు. నేను ముట్టుకుంటే మహాసముద్రాలు కూడా ఎండి పోతున్నాయి. నావంటి దౌర్భాగ్యుడు ఈ లోకంలో మరొకడు ఉంటాడా! ” అని వలా వలా ఏడ్చాడు.
రాముడు జటాయువును కౌగలించుకొని “నా సీతను ఆ రాక్షసుడు ఎక్కడకు తీసుకువెళ్లాడు. ఇప్పుడు ఆమె ఎక్కడ ఉంది.” అని అడిగాడు.
శ్రీమద్రామాయణము
అరణ్యకాండము అరువది ఏడవ సర్గ సంపూర్ణము
ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్ ఓం తత్సత్